Corona zorgt voor stijging psychische klachten bij Bossche jongeren

3 februari 2022, 09:56 Gezondheid

DEN BOSCH | Bijna twee jaar geleden bereikte de coronapandemie Nederland, met als gevolg onder andere meerdere lockdowns en sluiting van scholen. Onder alle lagen van de maatschappij lijden mensen onder de maatregelen en dat geld zeker ook voor jongeren.

door Lisette Broess-Croonen

Bij Reinier van Arkel en de GGD zien ze een duidelijke stijging van psychische klachten bij de jeugd. “In de cijfers zien we dat er meer angstklachten zijn, vooral onder meisjes, en een toename van de kenmerken die passen bij een depressie.” zegt Miriam de Werd van de GGD. “Veel problemen waren er al voor corona, maar we zien wel een duidelijke stijging van de problemen sinds corona er is. Deze stijging is op alle niveaus te zien, bij zowel leerlingen op het VMBO, als op de HAVO en het VWO. De angstklachten zijn vooral toegenomen op sociaal vlak. Jongeren weten soms niet goed meer hoe ze aansluiting kunnen vinden in een groep. De groep met ernstige problemen is ook groter geworden.”

Onderzoek

Leanne van Est werkt bij Reinier van Arkel en deed samen met Universiteit Utrecht, de GGD en het Koning Willem I College, een groot onderzoek naar de gevolgen van de eerste lockdown onder Bossche jongeren. “We merken dat jongeren die zichzelf als kwetsbaar zien bij corona (bv. door psychische en/of lichamelijke problematiek) en jongeren die met iemand wonen die zij als kwetsbaar zien, er veel meer moeite mee hebben. Zij kunnen moeilijker contact leggen dan jongeren die in een stabiele situatie zitten. Maar er is ook een groep die zich tijdens de eerste lockdown juist beter voelde dan normaal. We willen graag uitzoeken hoe dat komt. En we willen ook meer onderzoek doen naar de jongeren die het wel lukt om deze tijd goed te doorstaan. Hoe lukt hun dat?”

Extra opletten

Klinisch psycholoog Paul van der Heijden, ook werkzaam bij Reinier van Arkel, denkt dat met name de introverte jongeren zich beter voelden tijdens de lockdown. “Zij voelden nu minder sociale druk. En ook veel veerkrachtige jongeren deed het toen nog niet zo veel. Maar in de latere lockdowns merkten we dat het met veel jongeren slechter ging. In het begin waren de jongeren vaker boos en opstandig. Wij hebben de indruk dat er nu meer moedeloosheid is en ze het hoofd laten hangen. Dat is mogelijk ernstiger. Over het algemeen zijn jongeren erg veerkrachtig, maar tegelijkertijd is bekend dat veel ernstige psychische stoornissen juist ontstaan tijdens de jong-volwassenheid. Daar moeten we nu dus extra op letten.”

Uit het onderzoek bleek onder andere dat de meerderheid het moeilijker vond om aan schoolopdrachten te werken, te sporten en uitstapjes te doen. Bijna de helft van de jongeren ervaarde tijdens de eerste lockdown te weinig privacy, maar bijna vijfenzestig procent vond wel dat ze voldoende steun kreeg van de mensen die belangrijk voor ze zijn. De helft vond dat het contact met vrienden slechter was tijdens die eerste lockdown. Twintig procent zei dat het contact met huisgenoten juist beter was.

Hoge druk

Volgens Miriam ziet de GGD dat het schoolverzuim nu vaker een mentale oorzaak heeft. “De druk op de GGD was al hoog, maar die is nu echt enorm. Het probleem zat er al aan te komen, maar is nu versterkt. Daarbij moeten we vooral ook kijken naar het algemeen welbevinden van jongeren en preventiever gaan werken.” Paul vult daarop aan: “Wat er ontbreekt in de lessen op school is aandacht aan het mentaal gezond houden van jezelf. Daar wordt te weinig onderwijs in gegeven. Motiveer kinderen om naar buiten te gaan en vrienden op te zoeken in plaats van de hele dag binnen achter een beeldscherm te zitten. Gelukkig wordt er nu steeds meer samengewerkt met scholen en jongerenwerkers. De urgentie van het probleem is in Den Bosch duidelijk geworden en er worden nu plannen gemaakt.”

Sociale acties

“Het missen van de lesstof is nu het minst grote probleem, maar daar gaat wel de meeste aandacht naar uit.” zegt Miriam. “De jongeren missen echter vooral de samenkomsten met vrienden en het niet kunnen sporten of beoefenen van andere hobby’s. Dat zijn de dingen die voor hen een uitlaatklep zijn. De focus moet echt verlegd worden.” Volgens Leanne en Paul is de periode van adolescentie de periode dat jongeren zichzelf ontdekken en een periode die gekenmerkt wordt door spontane sociale acties en hun grenzen gaan verleggen. “Het is een periode dat ze zich losmaken van thuis en een periode die gekenmerkt wordt door spontane sociale acties. Dat missen ze nu, want alles moet in deze tijd gepland worden. Het losmaken van je ouders gaat niet, als je steeds met het hele gezin thuis moet zitten. Ontmoeten en daten is ook lastig en die dingen zorgen juist voor plezier en zelfvertrouwen. De kwetsbaren missen dit nog meer dan de andere jongeren.”

Ongeveer vijfenzestig procent van de jongeren die werden ondervraagd tijdens de eerste lockdown, gaf aan dat wel redelijk tot goed lukte om zelfstandig te worden en goed voor zichzelf te zorgen. Het schoolwerk ging moeizamer. Slechts de helft kon de aandacht en concentratie opbrengen om goed aan school te werken. Op sociaal gebied vonden ze het vooral moeilijk om te zien en begrijpen hoe het met een ander ging. Gelukkig zijn de jongeren over het algemeen wel goed in het gebruiken van internet en sociale media. Ook hier bleek weer dat kwetsbare jongeren minder goed hun persoonlijke ontwikkelingstaken konden volbrengen dan niet-kwetsbare jongeren.

Proactief

In de media werd onlangs bekend gemaakt dat het aantal zelfdodingen onder jongeren door de pandemie ook is gestegen. “Daar ben ik echt van geschrokken.” aldus Miriam. “Maar in onze cijfers zien we dat gelukkig nog niet terug. Maar die mensen zijn ook niet altijd bij de zorgverlening in beeld. Via school moeten we in ieder geval zoveel mogelijk zicht op de leerlingen houden en een proactieve houding aannemen. Het probleem is dat je ze nu niet zo in de smiezen hebt. Als ze online les volgen, kunnen ze hun camera gewoon uitzetten en je weet niet wat ze dan doen.”

Ontmoeten

Volgens Paul is het vooral belangrijk dat jongeren elkaar in deze tijd kunnen ontmoeten. “Er wordt steeds vooral benadrukt wat er allemaal niet kan en mag. Er moeten meer mogelijkheden komen voor jongeren om toch samen te zijn.” Miriam vult aan dat de scholen wat haar betreft in ieder geval echt niet meer dicht mogen. “Het is natuurlijk gemakkelijk praten en ik ben heel blij dat ik de beslissingen niet hoef te nemen, maar we willen echt niet dat de scholen nog een keer de deuren moeten sluiten. En ook het sluiten van sportaccommodaties is niet goed. Bewegen en buiten zijn is voor iedereen gezond en goed voor het welzijn. Al is het maar een wandeling.”

Wachtrijen

Meer jongeren hebben nu dus hulp nodig, maar de wachtrijen waren voor corona al lang. “Nu zijn deze nog langer door het gegroeide aantal aanmeldingen en meer personeel dat ziek thuis zit.” zegt Paul. “We krijgen ook meer spoedaanmeldingen en het is vaak lastiger in te schatten hoe ernstig een situatie is. Het is echt zorgwekkend. We proberen het op te vangen door als personeel zo veel mogelijk cliënten te behandelen en zo weinig mogelijk neventaken te doen. Sommige instellingen hebben zelfs al een cliëntenstop, dat is bij ons gelukkig nog niet het geval. Het is belangrijk om jongeren met problemen op de juiste plek te krijgen. Dat hoeft overigens niet altijd bij ons te zijn. We moeten ervoor zorgen dat jongeren met milde klachten zichzelf in ieder geval al kunnen ventileren en plezier kunnen hebben. Dat kan erger voorkomen.”

Veerkrachtig

Volgens Miriam zijn de meeste jongeren gelukkig veerkrachtig genoeg. “De meerderheid heeft ook een stabiele thuissituatie. Maar het blijft zuur dat ze de gemiste jaren niet in kunnen halen. Ook zijn er mensen die een grotere studieschuld opbouwen door corona en daar kunnen ze op termijn zeker last van krijgen, want financiële problemen leveren stress op.” “Op de universiteit hebben veel jongeren geen introductieperiode gehad, of alleen online terwijl dit een heel belangrijke periode is aan het begin van een nieuwe studie in een nieuwe stad.” legt Paul uit. “Ze hebben een hele karige studententijd en verpieteren gemakkelijk op hun kamer. Ze oefenen door de maatregelen minder in het onderhouden van sociale contacten en het op de juiste manier leren op school. De meesten zullen hier bovenop komen, maar sommigen houden een achterstand. Er zijn ook positieve kanten: er is nu meer samenwerking tussen de verschillende instanties en er is meer aandacht voor het mentale welzijn van jongeren.”

Hulp nodig

Mocht je problemen ervaren, maak deze dan in ieder geval bekend in je eigen netwerk van familie en vrienden. De mentor op school kan stappen zetten naar een ondersteuningscoördinator en die weer naar de jeugdarts van de GGD. Laat het ook weten aan de huisarts. Gesprekken bij een praktijkondersteuner kosten je geen eigen risico en je krijgt ook niet direct een diagnose. Ook online is er hulp te vinden, onder andere op www.gripopjedip.nl. Als je echt al verder in de knel zit, kan je altijd bellen met 0800-0113.