Begraafplaats Orthen: van lijkenhuis tot theehuis!

DEN BOSCH | De Bossche Omroep plaatst een serie met verhalen over bijzondere graven op begraafplaats Orthen. De enige begraafplaats in de stad is de laatste rustplaats van vele Bosschenaren, bekend en minder bekend. En achter elk graf schuilt een verhaal.

door Lisette Broess-Croonen

Op de begraafplaats zijn niet alleen graven die een verhaal vertellen, maar ook enkele gebouwen. Eén van de oudste gebouwen op begraafplaats Orthen is het lijkenhuis. Veertien jaar nadat de begraafplaats in gebruik werd genomen, werd in 1872 het lijkenhuis (mortuarium) gebouwd. In het gebouw werden de overledenen opgebaard. In die tijd was het verplicht om overledenen, waarvan de dood nog niet met zekerheid was vastgesteld, zesendertig uur op te baren. Na deze termijn was de dood met zekerheid ingetreden en kon het lichaam begraven worden. Ook nu wordt deze termijn nog steeds aangehouden.

Het monumentale pand heeft ongeveer een eeuw dienst gedaan als mortuarium, tot deze functie op de begraafplaats kwam te vervallen. Een paar decennia lang deed het gebouw daarna dienst als opslagruimte. Tot twee vaste bezoekers van de begraafplaats het idee opvatten om een theehuis op de begraafplaats in te richten. Het oude lijkenhuis was daar een prima plek voor. Hun idee werd door de gemeente in 2014 beoordeeld als het Beste Vrijwilligersidee en beloond met vijfduizend euro. Stichting Theelicht werd opgericht en na een aantal jaren flink klussen, kon in 2017 ‘Het Theelicht’ geopend worden.

Ongeveer dertig vrijwilligers zorgen er al vijf jaar voor dat bezoekers aan de begraafplaats even tot rust kunnen komen in het theehuis. Met een kopje thee/ koffie of een glaasje frisdrank kunnen de bezoekers een praatje maken of wat lezen aan de leestafel. De vrijwilligers bieden daarbij een luisterend oor als daar behoefte aan is. Een bijzondere ontmoetingsplek tussen de grafstenen.

In 2002 werd het in neoromaanse stijl gebouwde lijkenhuis opgenomen als rijksmonument. Vanwege de neo-romaanse elementen heeft het een architectuurhistorische waarde. Daarnaast heeft het cultuurhistorische waarde in de ontwikkeling van de katholieke grafcultuur. Het is gaaf bewaard gebleven en typologisch zeldzaam. De neo-romaanse elementen zijn vooral te zien in de zorgvuldig vormgegeven bakstenen gevels met gemetselde boogfriezen onder de dakvoet. De van oorsprong zinken dakbedekking is in de jaren tachtig vervangen door een dakbedekking van leer. Bij de verbouwing tot theehuis zijn zoveel mogelijk originele elementen behouden. Ook de kogelgaten uit de oorlog zijn nog zichtbaar.