'Een klus van vijf jaar, maar uitermate dankbaar om te doen'

MILSBEEK | Op de Oorlogsbegraafplaats in Milsbeek vond donderdag de presentatie plaats van 'Tread Softly'. In dit herdenkingsboek -samengesteld door Paul ten Broeke- worden de 220 soldaten geportretteerd die in de gemeente Gennep zijn begraven in en na de Tweede Wereldoorlog. "Het was een klus van vijf jaar, maar uitermate dankbaar. Het heeft veel mooie ontmoetingen opgeleverd", vertelt Ten Broeke.

Door Martijn Schwillens

De Oorlogsbegraafplaats aan de Kerkstraat in Milsbeek ligt er verzorgd bij. Paul ten Broeke loopt langs de graven. Op elke steen prijkt een naam van een omgekomen soldaat. Het verhaal achter elke soldaat staat centraal in 'Tread Softly'. "De naam is gebaseerd op een tekst op de grafsteen van John Robert Yeo", legt de schrijver van het boek uit. Tread Softly. My darling sleeps here, is in Yeo's steen gebeiteld. "Schrijd zachtjes voort", vertaalt Ten Broeke de tekst. Oftewel, loop voorzichtig. "Dat was de boodschap van zijn naasten. Want je mag hier letterlijk over de graven lopen. Graven van mensen die in de oorlog zijn gedood."

Drieledig
Het gaat om 217 Britten, één Australiër en twee Nederlanders wier levensloop sinds afgelopen donderdag is toevertrouwd aan het papier. In het Nederlands en het Engels. Ten Broeke wijst naar het graf van Harold Ewen. De 26-jarige korporaal kwam op 16 februari 1945 om het leven bij de slag om het Broederbos bij Afferden. "Dat was het allereerste verhaal uit het boek. Ik ontmoette hier Tonnie Thijssen, die het graf heeft geadopteerd uit dankbaarheid voor zijn bijdrage aan de bevrijding in 1945", legt hij uit. "Ik heb het verhaal achter deze man voor haar uitgezocht."
Voor het graf prijkt een zwart-wit-foto van Ewen. Zijn baret scheef op het hoofd, een lach op het gezicht. "Hij was iemand, met zijn eigen leven, vrienden, werk, familie. Maar hij liet het allemaal achter zich. En zo gingen er in die tijd honderden Britten tegelijkertijd naar Nederland, België en Duitsland om te vechten voor onze vrijheid. Maar wie ze waren, wat ze deden en hoe ze omgekomen zijn, daarover is vaak niets bekend."
Ten Broeke geeft aan dat 'Tread Softly' een drieledige betekenis kent. "Wie is de persoon achter het graf en hoe is hij omgekomen, zijn twee belangrijke vragen die centraal staan. De verhalen variëren van één alinea tot één pagina. Soms weten we bijna niks, soms heel veel. De locatie waar hij begraven is en eenheid staan bij iedereen beschreven. Maar het boek gaat een stuk dieper. Nabestaanden geven vrijwel allemaal aan dat wij in Nederland eigenlijk meer weten over de omgekomen soldaten dan de familie die achtergebleven is. Het boek geeft ook een stuk duiding. Waarom dronk opa rond een bepaalde dag altijd zoveel, waarom wilde mijn oom nooit iets zeggen over 'what happened in Gennep'. Dat soort zaken. Het houdt families nog steeds bezig."
Duiding van de veldslagen laat Ten Broeke aan anderen. "Ze staan summier beschreven, want er is al genoeg over geschreven."

Bijzondere ontmoetingen
De zoektocht naar de overledenen duurde in totaal vijf jaar en leverde vele mooie ontmoetingen op. "Nabestaanden vinden het heel bijzonder dat iemand de geschiedenis van hun opa, oom, broer of neef wil optekenen. Dus veel ontmoetingen zijn erg warm." Bijzonder noemt hij de ontmoeting met twee nichtjes van twee omgekomen soldaten op de plaats in het bos waar ze waren neergeschoten. "Liepen we daar en ineens kwamen er twee hertjes aanrennen. Die bleven lange tijd staan. Je kunt er van denken wat je wilt, maar bijzonder is dat wel. Voor hen was het een teken."
Speciaal vond hij ook de opmerking van een Schotse vrouw over de locatie van de begraafplaats; naast de basisschool. "Die zei me: 'Dus dagelijks klinken kinderstemmen over het graf van mijn broer? Dat is toch prachtig! Dat zij onbekommerd en in vrijheid kunnen spelen; daarvoor is hij gegaan'."
Info: www.paultenbroeke.nl