'Als boeren worden we afgerekend op zaken waar je geen grip op hebt'

LANDHORST | Petra en Willy Baltussen zijn boer. En trots. Daarom is het echtpaar een jaar geleden lid geworden van 'Land van Cuijk Boert Bewust', een club regionale agrariërs die de trots op hun vak willen uitdragen en vooral de Nederlandse consument willen tonen wat er op hun erf gebeurt. "Als boeren worden we afgerekend op zaken waar je geen grip op hebt of nauwelijks op kunt anticiperen."

Door Martijn Schwillens

De dag van het interview vindt plaats op de dag dat de Farmers Defence Force op meerdere locaties in Nederland actie voert. De Velderhoeve, het melkveebedrijf aan de rand van Landhorst, vormt deze dag echter een oase van rust die enkel doorbroken wordt door het geloei van de koeien en het geluid van een passerende auto. Petra en Willy hebben alle begrip voor de aanhoudende acties van de boeren, die sinds 1 oktober regelmatig protesteren tegen zowel overheidsbeleid als de lage prijzen die agrariërs krijgen van retailers. "Ik heb nog de jaren '80 meegemaakt. De vette jaren", verduidelijkt Willy. "In die tijd werd er goed geld verdiend, maar de melkprijs is nog net zo hoog als in die jaren, terwijl de kostprijs inmiddels op een heel ander niveau ligt. We produceren tegenwoordig meer dan het dubbele van toen (in totaal 1,2 miljoen liter melk per jaar, red.). Daarvoor hebben we door de jaren heen ook veel moeten investeren. We werken met twee melkrobots."

Historisch perspectief
Om de huidige problematiek te duiden, zo vertelt Willy, is het belangrijk om de geschiedenis te kennen. "De productie rees op een gegeven moment de pan uit en toen is in 1984 een melkquotum ingevoerd. Dat is de eerste beperking die boeren kregen opgelegd vanuit de overheid. Om grip op de groei te krijgen." Op papier. Want bedrijven die doorwilden, kochten melkquota en konden zodoende gewoon (blijven) groeien. "En rond 2015 gingen de begrenzingen er mede door nieuwe EU-wetgeving weer vanaf. Er kwam dus nieuwe ruimte voor groei. Achteraf had de overheid dat nooit moeten doen, want Hollanders willen altijd gas geven. Als er ruimte is, dan pakken ze die. Dat zit in de Nederlandse ondernemersgeest. Niet alleen bij de boeren. Die hadden echter wel geleerd van het verleden." Petra vult aan: "Die wisten: Als de ruimte er is en je pakt 'm niet, dan word je daar in de toekomst voor gestraft. Boeren hadden bijna twintig jaar niets gekund en grepen de mogelijkheid om te groeien dus direct aan. Als je van 100 ineens 130 kilometer per uur mag rijden, dan doe je dat ook."

Nog voor boeren kunnen profiteren van het afschaffen van de melkquotum, gaat de rem er al weer op. Fosfaatrechten vormen dit keer de belemmering. "Logisch, want de ruimte voor vrije ontwikkeling van de intensieve landbouw is er niet meer in Nederland. Dit had landelijk opgepakt moet worden. De bevolking groeit, wegen groeien. Dat gaat niet allemaal. Maar in plaats van terug naar 100 moesten we door de fosfaatrechten ineens terug naar 80 kilometer per uur. Ook bedrijven die niet gegroeid waren, moesten 20% terug. Dat is een hard gelag, want je wordt toch gestraft."

En daar bovenop komt in 2019 het PAS-verhaal. Willy: "Als boerenbedrijf hebben we flink moeten investeren in stalaanpassingen. De nieuwe wettelijke eisen zouden ingaan per 2028, maar ineens besloot de provincie Noord-Brabant om dit met nog eens zes jaar te vervroegen naar 2020. We hebben in 2010 een nieuwe stal gebouwd, waarvan we dachten dat we vijftien tot twintig jaar hadden om hem af te schrijven. Dat is in één klap de helft geworden."

De maat is vol
Bij De Velderhoeve staat drie kwart van het vee minimaal een half jaar buiten. "Traditioneel, de koeien lekker buiten in de wei." Voor dat andere half jaar, als de dieren op stal staan, moet het bedrijf -zoals alle veehouderijen in Noord-Brabant- opnieuw veranderingen doorvoeren. "Wij overwegen ammoniak reducerende vloeren. Uiterlijk op 1 januari 2021 moeten we aangeven wat we gaan doen en per 2022 moeten die aanpassingen ook zijn doorgevoerd. Het probleem is dat alle systemen gecertificeerd moeten zijn, terwijl dat proces vaak jaren duurt. Langer dan 2021. Dit leidt tot onnodige discussies over welke vloeren gebruikt kunnen worden.Bij de laatste ontwikkelingen word er gezocht naar systemen om de mest en urine bij de bron te scheiden zodat er geen ammoniak kan ontstaan. De fikse investeringen waar alle boeren voor staan, dus ook wij, leveren uiteraard kopzorgen op."

Dan zijn er nog de Natura 2000-gebieden. Boeren in de buurt van zulke (door de overheid aangewezen) natuurgebieden hebben en krijgen te maken met strengere stikstofwetgeving. "Mensen vergeten wel eens dat we in Nederland cultuurlandschappen hebben, geen oerbossen zoals in Polen. Alle natuurgebieden zijn door de boeren zelf gemaakt. Als er ergens een bijzonder plantje groeit, noemen we dat meteen 'exotisch'. We slaan écht een beetje door", vindt Petra. "Dieren zijn ook veel meer gebaat bij robuuste natuurgebieden, aaneengesloten. Zodat ze kunnen trekken." Bijkomend probleem is dat ook hier de overheid totale willekeur hanteert als het aankomt op stikstofbeleid in combinatie met Natura 2000-gebieden, meent Willy. "Wij worden afgerekend op de Oeffelter Meent, die 16 kilometer verderop ligt, terwijl de stikstof die mijn buurman mag uitstoten, wordt berekend op de nabijheid van De Groote Peel. Wat moet je daar nou mee?"

Petra en Willy snappen dat voor veel boeren de maat vol is. "Constant wordt er een investering van je verwacht. In ons geval moeten we opnieuw 150.000 euro gaan investeren, terwijl onze stallen nog helemaal niet versleten zijn en er geen extra cent binnenkomt. Het is logisch dat boeren op een gegeven moment zeggen: 'En nu is het genoeg!' Er is druk door wet- en regelgeving, maar ook financiële regeldruk. Nog los van ons verdienmodel. De kostprijs van melk is 45 cent, maar wij beuren er slechts 35."

Naast een veeleisende overheid en veel vragende retail vormt ook dierenwelzijn een belangrijk onderdeel van de dagelijkse bedrijfsvoering. Petra: "Onze maatschappij mag beter nadenken. Het is onmogelijk om meer te eisen van de boer, maar vervolgens wel het goedkoopste van het goedkoopste in het supermarktschap te willen. Ook de retail zou daarin meer kunnen betekenen, bijvoorbeeld door hogere marges aan de boer te gunnen. Nederlandse boeren produceren het beste voedsel ter wereld. Dat exporteren we en halen vervolgens zelf onze etenswaren uit Zuid-Amerika. De Nederlandse consument wil niet betalen voor de beste kwaliteit eieren, melk of vlees. Natuurlijk hebben we allemaal de mond vol over de omslag die gemaakt moet worden. Naar meer streekproducten of biologisch. Maar de realiteit is dat voor de kassa de keuze wordt gemaakt op prijs. Mensen komen al snel in gewetensnood. Vakanties, rekeningen. De prioriteiten liggen anders. Mensen gaven vroeger 20% van hun inkomen uit aan eten en drinken. Tegenwoordig is dat nog maar tien procent."

Land van Cuijk Boert Bewust
Bewustwording is volgens Petra en Willy van essentieel belang om überhaupt een omslag te kunnen bewerkstelligen. "Onze koeien lopen buiten en hebben dat altijd gedaan. Wij hebben ons aangesloten bij Land van Cuijk Boert Bewust, omdat wij graag naar buiten treden met wat wij hier doen. Mensen snappen niet waar je als melkveehouder mee te maken krijgt. Daarom zoeken we de verbinding. Kom praten, vorm zelf een beeld van wat boeren doen. En laat vooral je oren niet hangen naar de berichtgeving in de media, waarin een beeld wordt geschetst waartegen wij ons onmogelijk kunnen verdedigen. Terwijl het niet klopt! Mede daarom hebben we een eigen Facebookpagina (De Velderhoeve) opgezet. Om te laten zien hoe de dagelijkse praktijk eruit ziet. Zo hebben we al een keer een filmpje gedeeld toen een RMO-chauffeur van Friesland Campina kwam. Die komen regelmatig om de kwaliteit van de melk te testen. Veel mensen denken dat er antibiotica in hun melk en vlees zit, maar dat is niet zo. Ook hebben we al een keer beelden van een kleine operatie bij een kalfje gefilmd. We willen transparant zijn. Mensen kunnen het rustig op Facebook bekijken en we merken dat de reacties bijna altijd positief zijn. We leggen ze niets op, maar leggen onze kant van het verhaal uit. Daarvoor blijkt veel begrip."

Positievere beeldvorming voor agrariërs is geen overbodige luxe, met invallen door dierenextremisten. Een inval in de boerderij door activisten is de grote vrees voor elke boer, bezweert Petra. "Als boeren zijn we constant met afnemers in gesprek, want wij worden ook niet vrolijk van bepaalde beelden die van een slachthuis worden getoond. Als veehouder word je bijna altijd afgerekend op zaken waar je zelf geen grip op hebt. Boeren zijn juist heel zuinig op hun dieren." Willy vult aan: "Het probleem is dat veel links hoogopgeleide jongeren in de politiek verdwijnen. Zij maken het beleid. Hun visie en kijk op de wereld vormen de basis voor het landbouwbeleid. Het aantal boeren wordt steeds lager, maar wie denkt dat er daardoor ook minder dieren gehouden gaan worden, heeft het mis. Je krijgt grotere stallen, van boeren die de financieringsruimte wél hebben. De groten blijven dus over. Bedrijven worden groter onder druk van de kostprijs. Persoonlijk zijn wij hier helemaal niet blij mee. Dit de realiteit en niet die dromerij van Frans Timmermans met zijn Green Deal. Hoe kun je als boer extensiever produceren als daarmee de kostprijs verder oploopt?"

Petra: "We moeten reëel kijken naar wie wat produceert. Is de landbouw daadwerkelijk verantwoordelijk voor 46% van de uitstoot? Met gesloten stallen en allerlei moderne luchtwassers? Er komt nul ammoniak vrij namelijk. En wat denk je van de chemicaliën in Rotterdam? Dat wordt allemaal door de vingers gezien. In de agrarische sector is de uitstoot van stikstof in de afgelopen tien jaar met 20% afgenomen. In diezelfde periode is het verkeer en het luchtverkeer met 20 procent gegroeid. We moeten allemaal een bijdrage leveren aan het klimaat, maar het moet wel eerlijk blijven. En dat is het nu niet."

Willy geeft daarbij aan dat veel boeren al hun 'fair share' bijdragen in de vorm van natuurontwikkeling. "Wij doen en willen dat ook. We zijn bezig om te kijken hoe we op ons intensieve bedrijf toch de biodiversiteit te verhogen. Op en rond de boerderij hebben we samen met Brabants landschap een plan gemaakt om erf vogels meer ruimte geven . afgelopen jaar hebben we ruim 30 nesten van de huiszwaluw geteld en evenzoveel van de boerenzwaluw . Ook de torenvalk heeft zijn plek gevonden. Ook daarvoor gebruiken we onze social media, om te laten zien wat er allemaal op en rond onze boerderij leeft."

Opvolging
Petra en Willy Baltussen zijn respectievelijk 56 en 55 jaar. "We hebben een locatie waar goed doorgeboerd zou kunnen worden. Modern, up-to-date. Wij voelen niets voor een sanering, maar als de overheid komt, gaan we uiteraard wel in gesprek. Onze kinderen willen het bedrijf niet overnemen en we hebben als boer geen pensioen", vertelt Petra. Willy zegt tot slot: "Er moet een lange termijnvisie worden ontwikkeld. Met perspectief voor jonge boeren, zodat ze niet naar het buitenland vertrekken .We staan nu op een kruispunt, en moeten de juiste afslag nemen voor een goede toekomstige landbouw Het huidige hap-snapbeleid maakt het onmogelijk om te investeren voor de toekomst. Die ziet er niet best rooskleurig uit als we nu de juiste keuzes maken Nederland zou gebieden moeten aanwijzen waar landbouw vooruit kan. Bovendien moet Noord-Brabant zich niet buiten Nederland stellen. Nederland heeft haar mond altijd vol van Europa, maar als het om landbouw gaat, zijn we ineens een eiland. Jammer, want Nederland staat wereldwijd bekend om zijn innovatie. Als proeftuin voor de rest van de wereld. Laten we die rol alsjeblieft koesteren."

Willy en Petra Baltussen zijn de tweede generatie Baltussen in het melkveebedrijf. 'Opa Jan' begon het bedrijf in de jaren '60 in het zogeheten ontginningsgebied rond Landhorst. "Landbouwontwikkeling was toen volop mogelijk", weet Willy, die al sinds 1983 werkzaam is op de boerderij en het boerenbedrijf in 1994 samen met zijn vrouw Petra overnam. De Velderhoeve heeft circa honderd melkkoeien en vijftig stuks jongvee. Jaarlijks levert De Velderhoeve -dat is aangesloten bij zuivelcoöperatie Friesland Campina- zo'n 1,2 miljoen liter melk. Het bedrijf heeft één parttime medewerker. Meer informatie over het bedrijf is te vinden op de Facebook-pagina De Velderhoeve.