Het Hoogkoorplein, hoe werkt het eigenlijk?

BOXMEER | Met de opening van de nieuwe Albert Heijn zijn de bouwwerkzaamheden aan het Boxmeerse Hoogkoorplein voltooid. Niet alleen is het plein volledig opgeknapt, het vormt ook een belangrijk hoofdstuk in het klimaatbestendig maken van de gemeente. Maar hoe steekt het precies in elkaar? Wat gebeurt er daar eigenlijk allemaal boven en vooral onder de grond?

Door Mans Pere

Het staat bij menig Boxmerenaar nog in het geheugen gegrift: de zware plensbui van 2016. De straten stonden blank en de overlast was enorm. Om volledig klimaatbestendig te worden, had gemeente Boxmeer al de nodig plannen in de pijplijn om wateroverlast tot te een minimum te beperken. “Maar de zomer van 2016 werkte als ware katalysator” legt Nick Coppens, Projectleider Openbare Werken uit. “Toen is er vaart gemaakt met de plannen.” Coppens is als projectleider verantwoordelijk voor de herinrichting van het Hoogkoorplein. Onder zijn toeziend oog zijn de waterbergingskelders gebouwd, het parkeerterrein volledig ingericht én is de Hoogstraat onder handen genomen. Een enorme klus, maar het resultaat mag er zijn.

5000 kuub
Lopend over het plein kan Coppens precies vertellen wat waar zit en waarom. Het komt er op neer dat er een vijftal grote waterbergingskelders zijn geplaatst onder het parkeerterrein. Tussen de kelders is ruimte voor groenstroken, waarin bomen de ruimte krijgen om te groeien en het Hoogkoorplein te voorzien van de nodige schaduw. Naast wateroverlast is het tegengaan van hittestress een ander aspect van klimaatbestendig worden. De vijf kelders hebben gezamenlijk een inhoud van 5000 kuub. Dat staat gelijk aan 5 miljoen liter water. “Voor de beeldvorming vertellen wij altijd dat het twee maal een olympisch zwembad betreft” legt hij uit. “Die kelders zijn aangesloten op het rioolstelsel. Zodra dit stelsel de hoeveelheden water niet meer aan kan, zullen de kelders zich één voor één vullen. Dit betekent dus dat de kelder waar we nu bovenop staan zich veel vaker zal vullen dan die bij de ingang van de Albert Heijn.”

Maar wanneer kan het rioolstelsel het allemaal niet aan? “Voorheen was er het credo dat zodra er 20 millimeter water per uur zou vallen er geen water op straat mocht staan. De laatste jaren is klimaatverandering een grote rol gaan spelen in onze maatschappij. Daar moeten we op voorbereid zijn. Daarom hanteren wij nu de regel dat bij 60 millimeter water per uur, er geen wateroverlast mag zijn.” Belangrijk hierin is het onderscheid tussen water op straat en wateroverlast. In de nieuwe richtlijn mogen straten blank komen te staan, mits het water niet bij mensen de woning in stroomt. “Om dit klaar te spelen zijn een aantal rioolbuizen flink vergroot, zodat ze het water beter kunnen afvoeren. Daarnaast zijn die kelders dus toegevoegd, daarmee hebben wij eigenlijk 5000 kuub riool erbij gekregen.” Tussen de kelders en het rioolstelsel is een soort stuwmuur gebouwd. Zodra het water boven deze muur uitkomt zal de eerste kelder vollopen. Tussen de kelders onderling zijn wederom dergelijke muren geplaatst zodat de ruimtes één voor één kunnen vollopen. Doormiddel van een duo krachtige pompen kan het water, als de hoosbui voorbij is, vervolgens ook weer uit de kelders worden gepompt, terug het riool in.

Foto: WaterblockCoppens benadrukt dat de aansluiting op het rioolnetwerk een belangrijk detail is. “Veel mensen denken bij een overstroming dat het enkel regenwater is waarmee de wegen blank staan. Maar veelal is het juist (sterk verdund) rioolwater dat naar boven komt. Dit water is natuurlijk niet heel hygiënisch en daarom ongeschikt voor infiltratie.” Opvallend detail is hierbij wel dat het water dat op het parkeerterrein van het Hoogkoorplein valt, wel wordt geïnfiltreerd. Dit is namelijk relatief schoon. “Maar het water dat vlak voor de supermarkt valt wordt wel weer naar het riool afgevoerd. Daar wordt immers met zout gestrooid in de winter.”

Weijerpark
Samen met wethouder Jeu Verstraaten en Jos Bennink, afdelingshoofd Openbare Werken, gaat Coppens dieper in op de Boxmeerse ondergrond. Het Hoogkoorplein is namelijk onderdeel van een veel groter geheel. “De Steenstraat loopt als het ware als een soort ruggengraat door de kern. Dan heb je aan de ene kant het Hoogkoorplein en aan de andere zijde het Weijerpark als laagste punt. Het water zal dus altijd daar terecht komen.” Bennink vult aan: “Om overlast te voorkomen is het daarom van groots belang dat we het water dus bovenaan al opvangen. Dan kan het tenslotte niet naar beneden stromen.” Bennink treedt verder in de details: “Vanuit Sambeek zal het water geleidelijk aan altijd richting het Weijerpark stromen.” Op zijn gigantische tekening wijst hij vervolgens naar de Elzenstraat: “In 2016 stond hier ook een deel blank. We zijn momenteel een werk aan het uitvoeren waarbij we het water via wadi’s (een natuurlijk opvangbasis voor regenwater) naar het Weijerpark kunnen laten stromen. Want juist daar hebben we grote plannen voor. We gaan bijvoorbeeld de grachten dieper en waterdicht maken, zodat er én meer water opgevangen worden en kan de Weijergracht ook ecologisch beter zijn werk doen. Het uiteindelijke doel is dat we hier 6000 kuub regenwater kunnen opvangen.”

Uitgebreide simulaties
De gemeente wil in 2030 volledig waterbestendig zijn, zodat het in 2050 zelfs klimaatbestendig is. Volgens wethouder Verstraaten is hier 28 miljoen euro voor uitgetrokken, waarvan ongeveer een derde wordt besteed aan de kern Boxmeer. “Daarbij heeft Albert Heijn ook een deel bijbetaald voor de reconstructie van het Hoogkoorplein. Die hebben baat bij de nieuwe openbare ruimte en zodoende 4 ton bijgedragen” aldus de Wethouder.

Volgens wethouder Verstraaten wordt dit totaalbedrag gebruikt om in de gemeente 80 a 90 extra maatregelen door te voeren. Een groot deel van het geld wordt natuurlijk besteed aan bouwwerkzaamheden, maar voor het zover is hebben Coppens, en het ambtelijk team een enorme hoeveelheid tijd en vooral denkvermogen geïnvesteerd in het ontwerpen van de plannen. Doormiddel van een gigantische hoeveelheid data kan het verloop van iedere soort bui, en het water dat daaruit voortkomt, veelvuldig op de computer gesimuleerd worden. “Uiterst nauwkeurig kunnen satellieten tegenwoordig de hoogte van ieder puntje in de gemeente weergeven. Met deze kennis kunnen we die simulaties runnen. Vervolgens simuleren we dan hoe het water zich zal gedragen als we bepaalde delen met elkaar verbinden. Of juist niet.” legt Coppens uit. Dergelijke simulaties konden al lange tijd uitgevoerd worden voor het ondergrondse netwerk. Het is pas een recente ontwikkeling dat de simulaties van het boven- en ondergrondse samengevoegd kunnen worden om een volledig voorspellend geheel te vormen. “Dit doen we dus ook voor iedere kern, want iedere kern is anders. Het is echt maatwerk.”

Hoe goed de simulaties tegenwoordig ook zijn, de werkelijkheid kan nooit voor de volle honderd procent voorspeld worden. Het is hierom dat de gemeente regelmatig met bewoners om de tafel is gaan zitten om over wateroverlast te spreken. “Wat er in juni 2016 is gebeurd hebben we natuurlijk modelmatig nagerekend. Maar juist de verhalen van mensen dragen zo veel bij.” Coppens vraagt dan ook aan iedereen die video’s of foto’s heeft van die bewuste dag, of andere momenten van wateroverlast, met de gemeente te delen. “De werkelijkheid kan toch net weer iets anders zijn. Daarnaast zegt een foto meer dan duizend woorden.”

Trots
Vol trots kijkt het drietal op de voltooiing van het Hoogkoorplein. De bouw van de waterbergingskelders is een knap staaltje techniek, dat nergens in Nederland zo’n omvang heeft. “We zijn tevens ook heel blij met Albert Heijn” vertelt de wethouder. “We hebben samen met hen de koppen bij elkaar gestoken en gezegd ‘we gaan ervoor!’. Die samenwerking verliep uitstekend!” Coppens grapt: “Eigenlijk is het best jammer dat je er maar weinig van kunt zien. We hebben tenslotte iets neergezet waar we echt trots op mogen zijn.”

Donderdag 3 juni 2016 werd Boxmeer het middelpunt van het landelijk nieuws nadat het centrum en diverse wijken onder water liepen. De schade was groot. Kelders en woonkamers liepen onder, straten stonden blank en negen auto’s gingen verloren in de parkeergarage onder de toenmalige Jan Linders-supermarkt.

Inmiddels blijkt dat er toen 100 mm water per uur viel. Coppens: “Dit soort omstandigheden zijn uitzonderlijk en ook met de nieuwe aanpassingen kunnen we overlast bij zo’n bui niet voorkomen. Er moet altijd ergens een grens worden getrokken en die ligt in dit geval bij 60 mm. In vergelijking met de standaard van 20 mm is dit al uitzonderlijk hoog. Maar als we weer zo’n bui krijgen als in 2016, zullen er helaas nog steeds problemen zijn. Maar die zullen gelukkig een stuk minder groot zijn.”