‘Die acht jaar in de raad zijn eigenlijk nooit echt normaal geweest’

Johan Koelman is bezig aan zijn laatste dagen als raadslid in de gemeente Boxmeer. Het zijn bewogen jaren geweest voor de 54-jarige geboren Beverwijker, die zijn ervaringen als fractievoorzitter van de Socialistische Partij (SP) in Boxmeer wil bundelen in een boek. ‘Er is zoveel gebeurd in acht jaar tijd, het is eigenlijk nooit echt eens normaal geweest. Daar wil ik anderen deelgenoot van maken.’

Door Martijn Schwillens

Het is de zomer van 2013 als de telefoon gaat in Huize Koelman. Bert Moeskops. Of er gesproken kan worden. De voorman van de Socialistische Partij (SP) in Boxmeer ziet in Koelman, die op dat moment voorzitter is van de wijkraad Boxmeer-Noord, de ideale man om met nieuw elan de verkiezingen in te gaan. De SP heeft er op dat moment een ‘gruweljaar’ opzitten. Wethouder Dick Schaap treedt af, waarna de SP uit de coalitie is gestapt. “De hele fractie wilde opstappen en net ervoor was ook nog Edson Manuel afgesplitst. Het was een onrustige tijd, maar een uitdaging waar ik ergens ook naar uitzag. In 2009 hadden ze me al eens benaderd, maar ik wilde toen eerst de dossiers van het crematorium en de Driewiek succesvol afronden.” Er was net een definitieve streep (van de Raad van State) gaat door de plannen om in Boxmeer-Noord een crematorium in de wijk te realiseren en wijkaccommodatie De Driewiek kon haar deuren openen, dus kan Koelman volmondig ‘ja’ zeggen tegen het raadslidmaatschap. “Ik had vanuit mijn functie met de SP-wethouders Emile Roemer, Moeskops en Gerard Everink te maken gehad. Hun visie en manier van politiek sprak mij aan. Ik heb Bert daarom gezegd: ‘Ik wil het doen, maar dan wel voor een plek bij de eerste vier op de lijst. ‘ Het werd meteen het lijsttrekkerschap.”

Cordon sanitair
Tijdens het gesprek aan de keukentafel bij Koelman thuis springt het interview met regelmaat van verleden naar heden. Omdat er, zo stelt het aftredend raadslid zelf, gigantisch veel parallellen zijn. “De enige conclusie die ik kan trekken na de verkiezingsuitslag voor het Land van Cuijk: dat het geheugen van de kiezer kort is. Dat is altijd al zo geweest trouwens”, benadrukt Koelman, die zijn uitgesproken mening staaft aan twee voorbeelden. “In mijn eerste raadsperiode speelde de sluiting van de Holthesedijk, toen de gemeente ten koste van alles plannen wilden doordrukken om de exploitatie van het Schaartven over te dragen aan een commerciële partij. VDB/LO, als partij voor Holthees en Overloon, was groot voorstander van die plannen. Na druk uit de dorpen gingen de plannen niet door. Maar wat stemden de inwoners bij de volgende verkiezingen? Gewoon weer VDB/LO. En hetzelfde geldt voor Hansa. In dat dossiers zijn zoveel fouten gemaakt en tonnen belastinggeld verkwanseld. Om nog maar te zwijgen over het gebrek aan transparantie. En wat gebeurt er? CDA wordt bij de verkiezingen weer gewoon de grootste. In het stemhokje zijn mensen blijkbaar vergeten wat er heeft afgespeeld of ze zijn er niet direct bij betrokken geweest en voelen de pijn dus ook niet.”

Hansa, Leisurelands, de beschuldigingen over het lekken van geheime raadsinformatie, de raadsenquête naar de bizarre gang van zaken rondom Hansa, maar bijvoorbeeld ook de situatie rond (de later uitgezette statushouder) Hovsep Khachatryan of de manier waarop slachtoffers van de toeslagenaffaire geholpen zijn door de Hulpdienst van de SP: het zijn allerlei zaken die aan bod moeten komen in het boek dat hij aan het schrijven is. “Het is nooit echt normaal geweest. Ik ben onder bijzondere omstandigheden begonnen als lijsttrekker natuurlijk. Lezers van mijn boek mogen gerust de mens achter de politicus leren kennen, want zeker dat eerste jaar hakte er flink in. Bij mijn vrouw was net kanker geconstateerd en politiek gezien werd er meteen een ‘Cordon sanitair’ afgekondigd door de zittende partijen als Dick Schaap wethouder zou worden. Wij hebben toen direct een advertentie gezet in de lokale kranten onder de noemer ‘Cordon sanitair? Dat is aan de kiezer!’ en een ingezonden brief ingestuurd. Daarom was die verkiezingsuitslag in 2014 zo’n kater”, springt Koelman weer terug naar zijn eerste jaar als raadslid. Hij doelt op de vijf zetels die de SP toen kreeg. “Op voorhand hadden we getekend voor vijf zetels, maar we werden eerst uitgeroepen als winnaar. Toen we later bij elkaar kwamen in een café verderop, werden we in allerijl opgebeld, omdat er een fout was gemaakt. We kregen niet zes, maar vijf zetels. En het CDA werd de grootste. Die kater was achteraf erg groot, omdat we als grootste het cordon sanitair gelogenstraft hadden en nu kwamen 17 stemmen tekort om de grootste te worden.”

Trots
Ondanks dat Koelman en de SP al (zijn) acht jaar een rol in de oppositie hebben gehad, is er genoeg om met trots op terug te kijken, stelt hij. “Dan noem ik toch weer Hovsep en zijn gezin, die vanwege zijn eerlijkheid (hij loog bij binnenkomst in Nederland over zijn achternaam, toen hij dat jaren later op eigen initiatief toegaf, werd zijn verblijfsvergunning door de IND ingetrokken, red.) uitgezet zou worden naar Armenië. Hij mocht in afwachting van zijn bezwaarprocedures niet meer werken, waardoor het gezin in armoede dreigde te geraken. Eén van de mooiste dingen ik ooit heb bereikt, is dat de gemeenteraad instemde met ons voorstel om het gezin te blijven steunen. Ook financieel. Op het moment dat mensen in de verdrukking komen, sta ik op”, legt Koelman uit. “Neem de Belastingdienst. De SP Hulpdienst heeft vorig jaar enorm veel mensen, vooral ZZP’ers, geholpen die belachelijke aanslagen kregen en het water tot aan de lippen stond. Zij hebben voor meer dan een half miljoen euro aan toeslagen teruggehaald voor die mensen. De gemeente biedt onder meer professionele hulp, maar ambtenaren die er nota bene verstand van hadden, stuurden die mensen door naar onze Hulpdienst. Solidariteit om op te komen voor mensen die iets naars overkomt, is de afgelopen dertig jaar weggeëbd. Ik begrijp dat ergens wel, maar ik vind dat erg jammer. Een gemeentebestuur heeft daar ook een aandeel in. Als mensen in de mangel zitten, krijgen ze soms niet eens een reactie. Hier in Boxmeer maakt het gemeentestuur zich liever druk over een advocaat (Alice van Hest, red.) die de toegang tot het gemeentehuis ontzegd werd omdat ze de voorzitter van de bezwarencommissie ‘pias’ had genoemd dan om de rol die ze oppakt om inwoners te helpen. Dat is toch ongelofelijk?!”

Persoonlijke aanval
“Als je me vraagt of er een gemene deler is te vinden in die acht jaar raadslidmaatschap, dan zeg ik: ‘Ja, die is er.’ Het is mij namelijk opgevallen dat bestuursorganen en het gemeentebestuur er niet zijn voor de inwoners. Zij hebben een eigen agenda en willen daar niet van afwijken. En transparantie? Durf te zeggen wat je doet en doe wat je zegt. En ben daar eerlijk over. Fouten maken, doen we allemaal. Maar probeer het niet toe te dekken.”

Koelman heeft een hoog rechtvaardigheidsgevoel. Dat kwam hem meer dan eens op boze gezichten te staan. Van collega-raadsleden, wethouders en ook burgemeester Karel van Soest. “PK werd afgerekend op zijn manier van politiek voeren. Fractievoorzitter Maarten Wiggers de Vries ging er met gestrekt been in. Dat vonden ze niet fijn. Zijn stijl was niet de mijne, maar ik heb het nooit erg gevonden om de luis in te pels te zijn. Binnen de coalitie werden ze ineens heel onvriendelijk toen ik flink begon te schoppen tegen alle geheimhoudingen die op alle raadstukken werden gelegd. Bij Hansa moest alles geheim. Zelfs over bedragen die eerder al in openbare stukken hadden gestaan, werd nog geheimhouding afgekondigd. Maar als je dat doet, dan moet er een document bijzitten waarom je dat doet en voor welke duur. Dat zat er in Boxmeer nooit bij. Ik werd door alle fractievoorzitters aangevallen omdat ik ageerde tegen die geheimhouding, maar de griffier gaf later wel toe dat ik gelijk had over het ontbreken van de juiste documenten. Burgemeester en wethouders hebben in Boxmeer nooit ruimtelijk toegegeven dat ze fouten maakten. Die zwegen liever en zagen met groot genoegen dat de coalitiepartijen het rookgordijn optrokken. Pas toen het koopcontract van Hansa bij de pers lag, kwam er uiteindelijk een meerderheid voor een raadsenquête. Maar daar heb ik echt heel lang aan moeten trekken.”

Beschuldigingen
Koelman komt zelf in het beklaagdenbankje. “Nadat er in De Gelderlander en bij De Maas Driehoek meerdere publicaties kwamen met daarin geldbedragen en andere details, werd ik ineens beschuldigd van lekken. Burgemeester Van Soest gaf mij de schuld van het lekken van vertrouwelijke informatie”, zegt hij stellig. “Op een gegeven moment moest ik ook langskomen bij de burgemeester, omdat ik hem er volgens hem van beschuldigd had dat de gemeentewet verkeerd was toegepast. Natuurlijk maakte hem dat niet blij, maar mensen verwarren kritiek te snel met een persoonlijke aanval.”

“Als je denkt dat het klopt, moet je aangifte doen, heb ik ze toen gezegd. Dat hebben ze nooit doorgezet. En ik wist dat ik er niets mee van doen had, dus ik werd alleen maar strijdbaarder.”

Vanuit de woonkamer roept zijn vrouw Esther: ‘Als ik thuis de raad volgde, kon ik aan de stem van de burgemeester horen wanneer Johan het woord kreeg. Je proefde de lichte tegenzin in zijn stem.’ 

“Die hele affaire rond Hansa heeft mij alleen maar gesterkt dat het belangrijk is om te blijven hameren op het openbaar maken van dossiers. Soms is geheimhouding noodzakelijk, maar bij Hansa sloeg het werkelijk nergens op. In mijn raadsperiodes ben ik twee keer beschuldigd van lekken van geheime informatie, één keer door de burgemeester en eenmaal door een wethouder.”

Slechte communicatie
Sowieso vindt hij de manier van communiceren door het college de afgelopen jaar ver onder de maat. “Ik heb wel met verbazing geconstateerd dat de gemeente regelmatig mensen in het harnas jaagt waarvan je wilt dat ze je steunen. De Dorpsraad van Holthees zegde op een gegeven moment het vertrouwen in het college op, net als de wijkraden in Boxmeer over de afsluiting van het Schilderspad. Er zijn heel veel momenten geweest dat dorps- en wijkraden gekend moesten worden over besluitvorming van hun wijk of kern, maar dat die stap nooit is genomen. Als je daar dan je verbazing over uitspreekt of ageert, noemen ze jou lastig. Maar dat is echt de pot die de ketel verwijt.”

Hij werpt de kritiek verre van zich dat de SP vooral lastig wil doen in de gemeenteraad. “Wij bijten ons gewoon vast in bepaalde dossiers. Dat sommige raadsleden zich daardoor aangevallen voelden, heb ik nooit kunnen begrijpen, al pas je daar wel soms je woordvoerderschap op aan. Judith Logtens (VVD) reageerde vaak heel fel op mij, maar niet op mijn collega-raadslid Mariëlla van Wijnen. Dan moet je er soms voor kiezen om iemand anders het woord te laten doen. Of Gérard Kusters, die al in de derde maand van mijn raadslidmaatschap de middelvinger naar me opstak in de raad. De harmonie in de raad was in Boxmeer soms ver te zoeken”, verduidelijkt Koelman.

 ”De burgemeester zegt altijd: ‘Wat moet ik met de SP aan? Ik snap de SP niet.’ Erken gewoon dat er soms andere inzichten zijn, die soms óók uitkomen bij dezelfde oplossing of besluitvorming. Luister naar elkaar. Dat is naar de SP te weinig gedaan.”

Wat Koelman enigszins steekt, is de manier waarop de SP (te) vaak werd afgeserveerd. “Als je in de politiek zit, krijg je niet altijd de beloning voor wat je daadwerkelijk hebt laten zien. Mensen stemmen op wat zij denken dat goed is, ook al is dat niet altijd de beste optie. Je moet altijd blijven gaan voor de zaken waar je overtuigd van bent. Daarom ben ik ook trots op bepaalde zaken die we toch als oppositiepartij voor elkaar hebben gekregen. Een paar jaar geleden ging de gemeente Boxmeer op ambtelijk niveau samenwerken met Sint Anthonis. Door de harmonisatie dreigde te gebeuren dat de vergoeding voor maaltijden in de WMO (voor inwoners die zelf niet kunnen koken of geen familie of vrienden hebben die dat voor ze kunnen doen, red.) teruggeschroefd zou worden van 2,80 naar 97 cent. Dat hebben wij tegengehouden en zelfs voor elkaar gekregen dat het tarief nog iets omhoogging. Daar ben ik enorm trots op.”

Privé en politiek gescheiden
Zijn boek is bedoeld als ‘politieke memoires’. Ze geven de lezer enig inzicht in zijn privéleven, maar toch zeker niet teveel. “Op het vlak van gezondheid hebben we sowieso een heleboel dingen meegemaakt. Al tijdens mijn eerste lijsttrekkerschap werd er bij mijn vrouw kanker geconstateerd. Samen hebben we toen kanker bestreden en campagne gevoerd.  En de tweede keer dat ik werd gevraagd, trad er een immuunstoornis op bij mijn vrouw. Daardoor heb ik wel eens een raadsvergadering gemist. Dat hakte er wel in. Mijn tweede periode als raadslid was een stuk zwaarder. Bovendien heb ik een baan waarvoor ik het hele land door moet reizen. Ik kwam soms letterlijk om 19.25 uur binnen, logde dan in, zette het scherm uit en ging dan nog even eten. Het werd teveel. Ik moest te vaak hollen en vliegen. Daarom heb ik mezelf op een niet-verkiesbare plek laten zetten. Nummer 14. Niet verkeerd voor een Johan”, lacht hij.

En zijn boek?
“Dat moet voor de zomer klaar zijn”, zegt Koelman, al betekent zijn vertrek uit de politiek geen afscheid. “Ik blijf zeker betrokken bij de SP en wil ook invulling geven aan onze opdracht om ons vaker en meer te laten zien in de drie oude gemeenten (Sint Anthonis, Grave en Mill en Sint Hubert), waar de SP nog niet actief was, zodat we de volgende verkiezingen weer wat zetels kunnen winnen.”

CV
Johan Koelman werd in 2013 gekozen tot lijsttrekker van de SP in Boxmeer, waar hij in 2014 voor het eerst deelnam aan de gemeenteraadsverkiezingen. Hij heeft twee periodes zitting gehad in de gemeenteraad, beide keren als fractievoorzitter en oppositieleider. Eerder was Koelman voorzitter van de Wijkraad Boxmeer-Noord. De in Beverwijk geboren Koelman verhuisde in 1994 vanuit Beverwijk naar Boxmeer. Hij is getrouwd met Esther en heeft een dochter Fenna. In het dagelijks leven is hij chauffeur bij BK Sneltransport in Beugen. Vanwege zijn drukke werkzaamheden stond hij bij de herindelingsverkiezingen op een onverkiesbare plek op de kieslijst.