‘Waarom zou Land van Cuijk niet voorbeeld voor Noord-Brabant kunnen zijn?’

LAND VAN CUIJK | Als het aan de wethouders Mark Janssen-van Gaal (CDA) en Antoinette Maas (GroenLinks/PvdA) ligt, wordt het Land van Cuijk op het gebied van de landbouwtransitie een voorbeeldgemeente voor de rest van Noord-Brabant. “Veel boeren en bedrijven willen werken aan een duurzame, innovatieve toekomst. Die willen we onderdeel van de oplossing voor de stikstofproblematiek laten zijn”, stelt het tweetal.

Door Martijn Schwillens

De gemeenteraad droeg het college onlangs op om tot een gebiedsgerichte aanpak te komen voor het stikstofbeleid. Beseft de gemeente voldoende dat de primaire sector de banenmotor van het Land van Cuijk is?
Janssen-van Gaal: “Zeker. Deze regio is trots op de agrarische sector. We hebben een aantal grote bedrijven hier, zoals Marel en Nutricia. Zulke bedrijven onderscheiden zich door een voorsprong op het gebied van innovatie en techniek. Zij willen nu de volgende stap maken en ze doen dat door mee te gaan in de verandering van de wereld. Marel is groot geworden door het verwerken van dierlijke eiwitten. Door binnen de slachtwereld alles op de meest innovatieve manier te doen, zonder slachtafval en met een hoge verwaarding van dieren. Zodat het vlees op je bord op een zeer duurzame manier wordt verwerkt. En Marel is slechts een voorbeeld. Als je alle kennis en technologie combineert met de aanwezige keten, dan kunnen we gezamenlijk de volgende stap zetten. Daarin mag het Land van Cuijk gerust leiderschap tonen.”

Hoe ziet leiderschap tonen eruit?
Maas: “We willen gestalte geven aan de transitie in het buitengebied door richting de provincie met een plan van aanpak te komen waarmee we een voorbeeld voor Noord-Brabant kunnen zijn. Voor dit plan vormen we een klankbordgroep, met onder andere Milieuvereniging Land van Cuijk, ZLTO en Waterschap. We weten dat er regelgeving op ons afkomt, maar we kennen nog niet alle in’s en out’s. Wat is er dan handiger om een eigen transitieplan te maken voor onze regio, dat een breed draagvlak heeft in het Land van Cuijk?”
Janssen-van Gaal: “Je kunt wel alles van bovenaf willen opleggen: ge zult en ge moet, maar je kunt ook zeggen: ‘Wat is ons einddoel?’ En wat is er dan handiger om alle kennis te bundelen en samen te kijken hoe we een plan kunnen maken waarin alle aspecten aan bod komen? Dus niet alleen stikstof, maar ook bodem, fijnstof, natuur, water- en luchtkwaliteit. De boeren moeten het straks doen, maar laten wij er dan voor zorgen dat zij de beste gereedschapskist van ons krijgen om de transitie uit te voeren om een manier waarin het overgrote deel zich kan vinden.”

AgriFood is met circa negentien miljard euro een belangrijke economische drager voor de regio Noordoost-Brabant. Vrezen jullie niet dat inkrimping van de veestapel ook tot krimp van de economie leidt? 
Maas: “Wij verwachten juist het tegenovergestelde. De innovatie in de AgriFood-sector ligt in Noordoost-Brabant al heel hoog. Veel toonaangevende bedrijven en gelukkig ook veel onderwijsinstellingen zijn aangesloten bij AgriFood Tech. Bedrijfsleven, kennisindustrie en de dagelijkse praktijk ontmoeten elkaar in dit platform. De omwenteling van de agrarische sector gaan we samen creëren. Juist door samen op te trekken.”

Janssen-van Gaal: “De Big Five (MSD, Marel, Nutreco, Hendrix Genetics en Nutricia) behoren tot de wereldtop en willen daar graag blijven. Daarom willen wij samen met hen de transitie van dierlijke naar meer plantaardige eiwitten doormaken. Maar er blijft altijd behoefte aan vlees, dat snappen wij ook. Nederlandse varkenshouders zijn de meest duurzame van de wereld. En wij willen de beste van Nederland graag in ons gebied. Denk aan Egelmeers, met een footprint van nog geen twee procent. Zijn bedrijf is circulair. Alle reststromen worden door de varkens weer omgezet in eiwitten. Of het EigenZwijns-concept, dat zorgt voor een zeer duurzaam stukje varkensvlees.”
“In die zin ben ik ook blij met de nominatie van de Ondernemersprijs voor pluimveehouder Hugo Bens. Een prachtig voorbeeld van een agrarisch bedrijf dat innovatief is, met een extreem korte keten. Een uitstekende ambassadeur van de agrarische sector. Voor zulke ondernemers blijft er altijd plek in het Land van Cuijk.”

Hoe gaan jullie die ‘altijd plek’ waarborgen?
Janssen-van Gaal: “Samen doen, begint een cliché te worden, maar de oplossingen komen uit meerdere richtingen. De informatie die we bij het bedrijfsleven, milieuorganisaties, boeren en anderen ophalen, verbinden wij met elkaar. Zo komen we tot gedragen beleid.”
Maas: “Dat beleid behelst een rijk palet aan maatregelen en oplossingen die je per keukentafelgesprek kunt uitleggen en laten uitvoeren. Maatwerk dus. Wij voelen dat onze aanpak werkt, want we staan niet tegenover de boeren, maar naast ze. Daarom gaan we ook verder met de keukentafelgesprekken die in Sint Anthonis al zo goed werken.”
Janssen-van Gaal: “Dat wij heel veel partijen bij ons plan van aanpak betrekken, wordt enorm gewaardeerd. Het is nu de uitdaging om dit te vertalen naar concrete maatregelen. Plus, in de gevallen dat we wél dingen moeten gaan opleggen, is het belangrijk dat we dit kunnen onderbouwen met betrouwbare, lokale data. Probleem is nu vooral dat er vanuit het Rijk een stikstofkaart werd rondgedeeld en er discussie ontstaat. Wij willen het andersom doen. We moeten snel weg uit de polarisatie. De doelstelling blijft overeind, maar de weg ernaartoe kan echt heel anders dan simpelweg overal 30 procent reductie, want dat is helemaal niet nodig.”

GroenLinks/PvdA zette onlangs haar handtekening onder een motie voor een gebiedsgerichte aanpak. Dat lijkt haaks te staan op het landelijk standpunt.
Maas: “Wij vertegenwoordigen het college en de motie was van de gemeenteraad. Maar de motie is door onze partij mede omarmd, omdat de doelstelling niet ter discussie staat. CDA of GroenLinks/PvdA, we zijn het eens over het probleem. Zoals Mark al zegt: ‘We moeten uit de polarisatie.’ Laten we een milieuvriendelijke natuurinclusieve manier van landbouw doorontwikkelen. Wat zijn de feiten in dit gebied en hoe kunnen we de Wageningen Universiteit en TU Eindhoven verleiden om naar dit gebied te komen en samen te werken aan pilots, die van het Land van Cuijk een proeftuin maken voor innovatie? Door de wetenschap bij de transitie te betrekken, behouden we die voorsprong.”

‘Voor innovatieve boeren is in het Land van Cuijk altijd plaats.’ - Foto: Martijn Schwillens

Mooie woorden, maar hoe gaan jullie dit alles concretiseren?
Janssen-van Gaal: “Wij doen het op de Brabantse manier. Op het gebied van stikstof heeft Brabant altijd al voorop gelopen. Daarom roepen ze ook in Den Bosch: ‘We gaan onze boeren niet van alles opleggen, maar laat ons met een goed plan komen. Dat gaan wij met de regio’s uitwerken.’ De regio Noordoost-Brabant (RNOB) zal met een gezamenlijk, ambitieus plan van aanpak komen. Met het grote verschil ten opzichte van vroeger dat het Land van Cuijk een grote gemeente is geworden en in Brabant zelfs de gemeente met het grootste buitengebied. Ik mag de Kopgroep Transitie Landbouw voorzitten en zit in die hoedanigheid rechtstreeks met de provincie aan tafel. We staan sowieso aan de vooravond van een transitie van ons buitengebied. We halen nu alleen landbouw wat naar voren, want dat is de belangrijke bouwsteen voor dit beleid.”

Een boer wil gewoon weten: kan ik door of niet? Dan is jullie antwoord op die vraag...?
Janssen-van Gaal: “Er is nog geen panklaar antwoord, maar dat zullen we eind 2022, uiterlijk begin 2023 wel hebben. De realiteit is dat er stoppers (circa 12-15 procent van alle boeren, red.) zullen zijn, omdat er geen bedrijfsopvolging is of omdat hun bedrijfsproces niet aansluit bij wat er nodig is voor de stikstofreductie. In die gevallen moet je een goede uitkoopregeling kunnen bieden. Maar vooropgesteld, er zal ook ruimte blijven voor intensieve veeteelt. Maar wel op de juiste plekken. Binnen het Land van Cuijk zijn er gebieden waar dit kan. En boeren die vrijwel volledig circulair gaan opereren of natuurinclusief willen gaan werken, moeten daarin gestimuleerd worden. De agrariërs die er zijn, willen wij het vertrouwen geven dat ze welkom zijn in onze agrarische regio. Voor hen is onze boodschap: Wij staan achter de beste boeren in het Land van Cuijk. Maar als u de beste wilt blijven, dan moet u een soms volgende stap maken.”
Maas: “Er zijn gelukkig een heleboel jonge boeren die natuurinclusief of op een biologische manier hun bedrijfsproces willen verduurzamen. Alles lijkt heel vlug te gaan, maar er is zeker nog tijd voor een goed plan van aanpak waarmee we als Land van Cuijk naar de provincie en het Rijk kunnen stappen. Juist nu is een integrale aanpak nodig, want de nieuwe omgevingswet, leefbaarheid, mobiliteit en onze visie op de natuur in het buitengebied zijn allemaal onderwerpen die op de agenda staan, die verwerkt gaan worden in dit plan.”

Janssen-van Gaal zegt tot slot: “De storm van nieuwe regelgeving gaan we samen overwinnen. Herverdeling van pachtgronden is een optie. Verder onderzoeken we de mogelijkheden van een stikstofbank, zoals in Horst wordt toegepast. Maar boeren kunnen rekenen op onze ondersteuning, op welke wijze dan ook. Wie een nieuw systeem nodig heeft om te kunnen boeren, wil natuurlijk wel een garantie van de overheid dat deze systemen rechtsgeldig zijn. Er volgen subsidiemogelijkheden voor stalsystemen. Sommige systemen zijn nog niet goedgekeurd, andere wel.”

Transitie landbouw
Het Land van Cuijkse college van B en W wil dit najaar met de gemeenteraad in gesprek over de transitie van het buitengebied. “Vanwege de aangekondigde maatregelen van het Kabinet, met daarin reductiemaatregelen voor stikstof, geniet met name de transitie van de landbouw in onze ‘agrarische’ gemeente extra voorrang”, aldus Mark Janssen-van Gaal (CDA) en Antoinette Maas (GroenLinks/PvdA). Beide wethouders werken nu aan de Visie Landelijk Gebied, bestaande uit een visie c.q. ambitie voor het landelijk gebied plus een uitvoeringsagenda. Zowel de visie als de uitvoeringsagenda moeten in het najaar van 2022 klaar moeten zijn.