Afbeelding

Tweeluik over historie van Wilbertoord in de maak

Kunst en cultuur 310 keer gelezen
WILBERTOORD – Een historisch overzicht maken van de woningen en mensen van het eigen dorp, dat was de missie van heemkring ‘t Amansheem in Wilbertoord om vorig de mijlpaal van het 25-jarig bestaan luister bij te zetten.

“Het materiaal bleef maar komen en we wilden een zo compleet mogelijk boekwerk maken. Daarom zijn we nu pas toe aan de afronding”, zegt secretaris Maria Verbruggen van ‘t Amansheem. Deel 1 van het tweeluik, de periode van het begin tot 1950, is deze zomer gereed. Deel 2 (de jaren na 1950) verschijnt in 2016.

[image=273780]

Ontginningen
Het is moeilijk voorstelbaar maar waar nu het 1100 inwoners tellende ontginningsdorp Wilbertoord ligt, was minder dan 200 jaar geleden een woeste vlakte met heide en vennen. De peelnederzetting ontstond op delen van de Millse peel, St. Hubertse hei, Wanrooyse peel. “Boeren uit Mill en Wanroij vestigden zich in de Peel. Dat was het begin van ons dorp”, weet voorzitter Thij Willems van Amansheem. Het standbeeld van de Turfsteker (ook naamgever van carnavalsvereniging de Klotstèkers) herinnert aan deze begintijd.
Aan die kleinschaligheid kwam verandering toen Dominicus van Ophoven, een welvarend en talentvol zakenman, zijn oog op de woeste grond liet vallen. Hij stichtte maatschappij Princepeel en bracht tussen 1888 en 1908 een gebied van 580 ha in cultuur. Voor de aanvoer van kunstmest was er zelfs een station Princepeel aan het befaamde ‘Duitse lijntje.’
“Op een gegeven moment was de Princepeel de grootste werkgever in de gemeente.” Er verrezen woningen voor werknemers, waarvan er tientallen een boterham verdienden op het landbouwbedrijf. Daaronder ook Belgen die tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) in Uden op kamp Vluchtoord verbleven. De Belgische vluchtelinge Van Landeghem zou later trouwen met een boer uit Wilbertoord.
Van Ophoven was ook medeoprichter van de Boerenbond NCB. “Hij heeft een behoorlijke stempel gedrukt op de ontwikkeling van ons dorp want in zijn spoor werden ook andere stukken hei ontgonnen.” Princepeel en Van Ophoven zijn zo bijzonder dat er in het boek een apart hoofdstuk aan is gewijd.

[image=273781]

Huizen en mensen
Amansheem heeft het Peeldorp klot voor klot doorgespit. Met het boek willen de samenstellers een zo compleet mogelijk beeld schetsen van de huizen, bewoners, ondernemers en verenigingen. “Natuurlijk waren er in de 19e eeuw al enkele huizen maar Wilbertoord werd pas een dorp toen er een openbaar gebouw kwam”, zegt Thij Willems. Dat was in 1928, toen een school werd ingezegend. Met de groei van het dorp kwam er ook bedrijvigheid. De boerderij van Deckers (1939) was ook een uitspanning waar ook een borrel werd geschonken. Eveneens voor de oorlog vestigde zich vanuit Mill ene Selten, die graan maalde. Een naamgenoot was smid en kolenboer, terwijl vanaf 1960 de veelzijdige Van Eck als kruidenier, fietsenmaker en kapper zijn kost verdiende.
Natuurlijk heeft ook Wilbertoord markante inwoners gekend. Zoals de zonderlinge kluizenaar Willemke Theunissen (1881-1961), die jarenlang in een plaggenhut woonde en Jan - de kil - Cornelissen. Een man die aan de wieg stond van veel verenigingen was ‘meister’ M. Vloet, hoofd der school. “Zijn grote passie was de imkerij. Als er ergens een zwerm bijen was, was de school niet belangrijk meer”, zegt Harry van Lith. Dat er een school kwam was te danken aan de toenmalige wethouder Coos Linders (35 jaar raadslid en wethouder), naar wie later de hoofdstraat in het dorp is genoemd. Natuurlijk is er ook een Van Ophovenlaan, terwijl veel straatnamen verwijzen naar de ligging in de Peel.
Opmerkelijk is ook het verhaal van Sport Vereniging Peel (SVP), de voorganger van voetbalclub De Willy’s die van 1933 tot 1935 speelde in een boerenwei van Tinus van Daal. Een geruchtmakend steekincident langs de lijn maakte een einde aan het bestaan van de club.
Hoewel het dorp pas in 1958 een zelfstandige parochie werd, werden al vanaf de oorlog missen opgedragen in een houten noodkerkje. In 1939 werden er voor Nederlandse soldaten missen opgedragen in een schuurkerk bij de Boshoeve. “Toen we nog geen eigen parochie waren, was er nog een ‘strijd’ om jaarlijkse de afdracht tussen de pastoors van omliggende parochies.” De huidige stenen Sint Josephkerk dateert overigens van 1966.
In de Tweede Wereldoorlog hoefde Wilbertoord geen slachtoffers te betreuren. “Het was soms wel spannend, zeker met het vliegveld van Volkel zo dichtbij. Een deel van het dorp is ook tijdelijk geëvacueerd geweest.”
De energieke vereniging Wilbertoord ontstond in 1945 onder bezielende leiding van ‘meister’ Vloet, Koos Linders en Martien van Daal. Rangen en standen, die kent het Peeldorp niet volgens Thij Willems. Niet voor niets telt het Peeldorp 32 vitale clubs. “Dit is een zeer hechte gemeenschap waar de mensen zeer behulpzaam zijn naar elkaar toe.”
Deel 1 van het tweeluik over Wilbertoord telt 300 pagina’s en is rijkelijk geïllustreerd. Het boek is tot en met 30 april te bestellen voor 20 euro (daarna kost het 25 euro). Dat kan bij Harrie van Lith (0485 47 87 14), bij Ria van Berlicum (0485 47 84 95) of door een mail te sturen (amansheem@gmail.com).
Stuur jouw foto
Mail de redactie
Meld een correctie

Uit de krant