Afbeelding

Water als vriend en vijand

Algemeen 76 keer gelezen
Water speelt van oudsher een belangrijke rol in het leven. Als vriend maar ook als vijand is water sterk bepalend geweest voor de inrichting van het Nederlandse landschap. Ook in het poldergebied van Grave tot Gewande is de invloed van water verankerd en nog zichtbaar in de vorm van gemalen. De drie die we gaan bezoeken geven een goed beeld van het cultuur historisch watererfgoed binnen dit gebied. Het zijn poldergemalen; erfgoed met een duidelijke link naar het waterschap en waterbeheer. Dit artikel maakt deel uit van de maandelijkse serie Genietmo(nu)mentjes, in samenwerking met Jan Ulijn.

[image=118009]

Caners
Al rond 1850 werd er een eerder stoomgemaal gebouwd om mechanisch de lage polder te bemalen; rond 1920 voorzien van een dieselmotor die tot 1933 dienst deed. Gemaal Caners, genoemd naar de burgemeester van Ravenstein, de latere dijkgraaf, werd in 1933 gebouwd om de ingelegen polders in het Maasgebied tussen Gewande en Lith te bemalen. Het werd gebouwd met een diesel- en een elektromotor alsook een opening om bij laag water van de Maas het water te lozen.Tot 1979 was het in bedrijf. Toen verloor het zijn functie. In 1982 is het een museum geworden; om mensen te kunnen blijven vertellen over de strijd van de mens tegen het water. Vanaf 1979 beheert een moderner gemaal de belangrijke waterbeheersingsfunctie.
Honderden van deze stoomgemalen hebben er in ons land gestaan.

[image=118010]

TuutDe Tuut is als enige daarvan, in de originele staat, overgebleven. Het werd gebouwd in de jaren 1914-1918. In de machinekamer staan drie, met kolen gestookte, stoomketels die samen met de machines en pompen gebouwd zijn door de gebr. Stork en Co. uit Hengelo.
Het bijzondere van het gemaal was dat het water van Nijmegen en Malden werd afgevoerd door middel van duikers onder het Maas Waal kanaal door. Het heeft dienst gedaan tot 1969. De Stichting ‘Baet en Borgh’ heeft zich over het oude stoomgemaal ontfermd en het weer tot leven gewekt. In 1971 werd de veertig meter hoge schoorsteen gesloopt wegens ernstige scheefstand. Een nieuwe werd in 1997 gebouwd. In 2001 kreeg de Tuut formeel zijn nieuwe bestemming als museumgemaal, het enige van de 36 overgebleven stoomgemalen die in het Gelders rivierengebied voor de waterhuishouding gefunctioneerd hebben. Het is een Rijksmonument.

[image=118011]

Van Sasse
Waterschap de Maaskant bouwde in 1928-1929 het eerste elektrische gemaal. Is in het kader van het waterbeheer in het land van Cuijk, met name (het riviertje de Raam) werkte het aan de waterbeheersing in dit gebied. De elektrische installatie werd geleverd door de firma Smit uit Slikkerveer, de transformatoren door Smit transformatoren. De reden van de bouw van het gemaal was dat er een stuw in de Maas geplaatst werd. Met de bouw van de stuw in Grave werd het waterpeil verhoogd en kon de Raam haar water niet meer kwijt in de Maas. Met haar stroomgebied van 25000 hectare was haar uitmonding in de Maas te krap. De oplossing was een nieuw gemaal en een nieuw te graven uitmonding van de Raam ten westen van Grave. In 1929 is het in gebruik genomen. In 1950 en 1981 is een deel van de apparatuur gemoderniseerd. Het gemaal is genoemd naar jonkheer mr. A.F.O. van Sasse van Ysselt, Tweede Kamer - en Statenlid. Hij was de eerste voorzitter van Waterschap de Maaskant.
Stuur jouw foto
Mail de redactie
Meld een correctie

Uit de krant