Hans van der Wijst zegt onderwijswereld vaarwel: ‘Veel mensen in het onderwijs lijken methodeslaaf te zijn geworden’

VEGHEL | Veghelaar Hans van der Wijst heeft besloten om na dit schooljaar met pensioen te gaan. Onderwijsinstelling Verdi noemt hem een icoon in de Veghelse onderwijswereld.

Toen Van der Wijst in 1979 van de Veghelse Pabo kwam, zaten er zo’n 40.000 basisschoolleerkrachten zonder werk en viel er weinig te solliciteren. “Dat hoefde ik ook niet, want de dienstplicht riep. Te hard naar mijn idee, onontkoombaar ook. In 1980 wist ik daar vervroegd uit te komen om in Nijmegen pedagogiek te gaan studeren. Eventjes maar, want als doener bleek ik tussen al die vooral theoretisch ingestelde universiteit bezoekers niet op mijn plek.”

Bert Sperber
De onderwijscarrière van Van der Wijst startte in 1981 toen hij basisschool De Ark binnenliep. “Ik woonde op de Leest en besloot om vrijwilligerswerk te gaan doen bij De Ark. Iets wat toentertijd niet toegestaan was in den lande. Binnen de stichting die als voorloper van Skipov (nu Verdi) fungeerde, liep echter de legendarische Bert Sperber rond. Als directeur van de inmiddels ter ziele gegane Lambertusschool was Bert behalve directeur ook vakbondsman en voorvechter van ervaring opdoen als vrijwilliger om mogelijk onderwijstalent niet gelijk verloren te laten gaan.” En dus werd er een oogje toegeknepen en kon Van der Wijst aan de bak. Niet veel later kreeg hij ook betaald voor zijn werkzaamheden. “Via de Ark kwam ik, waarschijnlijk door die werkwilligheid, vrij snel terecht op de LTS, afdeling ITO in Uden. Daar vloog ik er als één van de jongste leraren na slechts één jaar uit wegens enorme leerlingenkrimp.”

De onderwijscarrière van Van der Wijst startte in 1981 toen hij basisschool De Ark binnenliep.

Wetenschap en technologie
Gepokt en gemazeld in de omgang met pre-pubers en pubers volgde de terugkeer naar Veghel. In vier decennia ontstond het volgende afwisselende rijtje scholen: Lambertusschool, pooler (vervanger op alle scholen binnen de stichting) met standplaats Ark, Petrus & Paulus, Maria Ter Heide, lange tijd Bernadette, tweede poolperiode (vrijwillig om mobiliteitsbevordering binnen Skipov mee op gang te brengen), ’t Ven, lange tijd SBO De Wissel. Van der Wijst: “Na De Wissel ging ik opnieuw poolen met het idee dat, na enkele jaren in deze derde poolperiode, het cirkeltje na ruim 40 jaar onderwijs eigenlijk wel rond was. Niet dus. Mijn hardnekkige affiniteit met de promotie van meer Wetenschap & Technologie in het basisonderwijs zorgde voor detachering naar het Fioretti College in Veghel, waar een omvangrijk W&T (wetenschap en technologie)-project uitdagend op mijn pad kwam.” Van der Wijst heeft het W&T-project drie jaar lang met veel enthousiasme gedragen. Toch heeft de Veghelaar besloten om zijn onderwijscarrière af te sluiten.

Waarom ga je met pensioen?
Door corona kwam de klad in míjn W&T-ideeën, Fontys besloot de Pabovestiging in Veghel, waar ik veel mee samenwerkte, te sluiten. Onbegrijpelijk! Bovendien past mijn ‘garen-op-de-klos-mentaliteit’ steeds minder in bureaucratisch uitdijend onderwijsland. En waar je geen of nauwelijks energie meer uit krijgt, of uit kunt halen, daar moet je mee stoppen. Ik heb een fijne tijd gehad bij Skipov, Verdi en het Fioretti College. Met veel plezier kijk ik erop terug.

Wat heeft het onderwijs jou geboden?
Het onderwijs heeft mij alle kansen gegeven om m’n ‘talenten’ te ontplooien. Grotendeels eigen baas kunnen zijn, van muziek tot sport, van kampen organiseren tot musicals, van creatief bezig kunnen zijn tot meer wetenschap & technologie in het onderwijs. Daar ben ik de Skipov/Verdi/Fioretti-directeuren én collega’s uitermate dankbaar voor.

Wat kenmerkt je als leraar?
Duidelijkheid en humor zijn de belangrijkste ingrediënten van mijn onderwijsaanpak. Kinderen zitten wat mij betreft aan een soort stiek. Laat ze die lekker uitrekken. Wanneer ze te ver gaan knalt-ie vanzelf een keer terug. Daar leert iedereen enorm veel van.

Het is geen toeval dat je in het speciaal onderwijs terecht bent gekomen.
Klopt, die doelgroep heeft me altijd aangetrokken. Gedragsmatig moeilijke kinderen of kinderen die op een of andere manier in het regulier basisonderwijs buiten de boot vielen, daar heb ik iets mee. Ook jongens en meiden met een grote bakkes, maar een klein hartje vind ik goud. Was zelf ook een gruwelijk druk ventje. Nog steeds trouwens. Ik voelde me op De Wissel thuis. Mijn periode daar is daarom denk ik de mooiste tijd.

Zijn kinderen in het algemeen veel veranderd?
Nee, ze zijn directer, hebben veel meer prikkels dan veertig jaar geleden, maar zijn in de ‘basis’ nog steeds de wezentjes die je veel kunt leren en laten ervaren en enorm veel energie bij mij genereren. Dat zal straks via mijn kleinkinderen en in de sportwereld nog lange tijd doorgaan.

Van der Wijst vertoeft graag in eigen tuin. 

Is het onderwijs veel veranderd?
Dat wel, maar of dat op een goede manier gebeurd is...?

Hoe bedoel je?
Veel mensen in het onderwijs lijken methodeslaaf te zijn geworden. Leerkrachten durven steeds minder hun eigen draai te geven aan lessen en lesstof. Een stukje van de charme van het beroep is verloren gegaan. Heeft alles te maken met het gegroeide wantrouwen in de maatschappij, wat er onder andere voor heeft gezorgd dat de administratiedruk enorm is toegenomen. Alles moet worden vastgelegd, want mocht iemand ooit iets verkeerds doen dan moet men dat wel kunnen bewijzen. De context doet er nauwelijks meer toe. Het vertrouwen in de leerkrachten is mede daarom gedaald.

Het samenstellen van eigen lesprogramma’s zit er dus niet meer in?
Ik heb altijd mijn eigen koers gevaren. Kom uit de generatie die nog gewend was om zelf van alles te ontwikkelen. Ik keek naar het doel van de les en daar paste ik de stof op aan. Die vrije aanpak is grotendeels verloren gegaan.

Je hebt altijd een voorliefde gehad voor wetenschap en techniek. Waarom is wetenschap- en techniekonderwijs belangrijk?
Wanneer kinderen op jonge leeftijd niet in aanraking komen met allerlei vormen van techniek zullen ze daar nooit interesse in krijgen. Veel bedrijven zetten in op 16- en 17-jarigen, maar dat is te laat. Het zaadje moet veel eerder geplant worden.

Je bent fel tegenstander van de termen hoog- en laagopgeleid. Waarom is dat?
Ik krijg daar enorme jeuk van. Het klinkt denigrerend. De neergang van het vmbo heeft onder meer te maken met die term laagopgeleid. Kinderen (maar ook hun ouders) willen vaak naar havo, vwo, het zogenaamd hoogste. 
Alsof bijvoorbeeld een elektricien laagopgeleid is. Doe eens normaal. Ze hangen je hele huis vol met allerlei ingewikkelde apparatuur, hebben handige handjes én een heel goed verstand.

Welke memorabele momenten in je lange onderwijscarrière koester je?
Naast het voor de klas staan heb ik me jarenlang beziggehouden met het redactioneel vullen van talloze nieuwsbrieven, het organiseren van Skipov-feesten, parttime intern begeleider (IB’er)zijn. Al deze gekregen mogelijkheden om mijn toch wat rusteloze karakter te blijven uitdagen, gingen gepaard met fijne samenwerkingen, leuke contacten en memorabele momenten. Denk daarbij aan schoolkampen, feesten, lesmomenten, bijscholingen, uitstapjes en anderszins. Teveel om op te noemen. 
Het meest heb ik echter genoten én geleerd van al die kinderen die ik mocht ontmoeten.

Wat ga je nu doen?
Ik heb geweldige kleinkinderen, ben nog actief betrokken bij tafeltennisvereniging TTCV, schrijf, fiets, wandel graag en tuinieren vind ik geweldig. Handen in de grond. 
Dus ik kom mijn tijd wel door.