'Ik heb een vleermuizengrot in mijn hobby-natuurtuin'

UDEN | De Udense Tiny van Duijnhoven bouwde in zes maanden een heuse vleermuizengrot in zijn hobby-natuurtuin. Udens Weekblad mocht een kijkje komen nemen.

Laten we beginnen met je hobby-natuurtuin. Hoe is deze ontstaan?
"Mijn hele leven heb ik op de boerderij op Duifhuis in Uden gewoond samen met mijn ouders, mijn broer en mijn zus. Na het beëindigen van het boerenbedrijf besloot ik van de schapenweide een natuurtuin te maken. Willem Peters van Brabants Landschap heeft mij advies gegeven voor de inrichting van een natuurtuin. Een vijver was het eerste wat in mij opkwam, maar ik wilde graag iets aparts, dus begon ik een grote insectenwand van vijf bij twee meter te bouwen tussen alle bomen die er al jaren stonden. Heel veel insecten vonden er een mooi plekje. Sommige stukken van mijn tuin frees ik elk jaar om en zaai ik samen met mijn zoon Bart in met bloemenzaad. Dat trekt weer bijen, vlinders en vogels aan. Tijdens het frezen in 2014 hebben we een stenen offerbijl gevonden van 9 bij 6 centimeter, die mogelijk stamt uit de tijd tussen 4800 en 1800 voor Christus. De vondst is gemeld aan Godfriend Schreijvens van Meldpunt Bodemvondsten en wordt bij Bart bewaard bij alle andere dingen die hij al heeft gevonden."

Hoe kwam je op het idee om een vleermuizengrot te bouwen?
"Tijdens mijn zoektocht op internet over natuurtuinen vond ik berichtjes over vleermuizenkelders. Dat trok gelijk mijn aandacht en ik maakte een lijst van wat ik nodig had en hoe zoiets gebouwd moet worden. Ik kon een grote partij restante bouwstenen ophalen bij een werf die ging verhuizen. Het waren verschillende soorten stenen en betonblokken in vele verschillende maten en kleuren. Zo'n vleermuizengrot moet voor één derde in de grond zitten, dus kon het graven beginnen. Ik ben geen metselaar van beroep, maar ik had dat snel geleerd. Het hoefde ook niet netjes te zijn maar wel heel sterk. Anderhalf steens moest het zijn en tussen de stenen moesten ruimtes open blijven waar vleermuizen in konden kruipen. Het plafond wilde ik graag rond hebben zoals de gewelven in een kerk. Daarvoor heeft Martien een mal gemaakt en dat is toen goed gelukt. Soms kreeg ik hulp van vrienden die het leuk vonden om mee te bouwen in ruil voor een flesje bier. Toen het metselen klaar was moest het geheel afgedekt worden met een laag zand van 80 centimeter. Het zand van de uitgraving was niet genoeg, dus heb ik op andere plekken grote gaten gegraven, wat nu een mooie vijverpartij is geworden. Hierna heb ik het geheel beplant met struiken. De hele bouw heeft zes maanden geduurd."

Hoe weet je nu zeker of er vleermuizen in komen?
"De eerste vleermuizen heb ik al na twee jaar gezien, dat is erg snel. In november komen de eerste vleermuizen naar de grot om daar te overwinteren en in de lente vliegen ze weer uit. In januari 2009 kwam voor de eerste keer de Vleermuizentelgroep Oost-Brabant onder leiding van Antoinette van Wilgen de tunnel bekijken en de vleermuizen tellen. Jaarlijks tellen ze in januari hoeveel vleermuizen er ongeveer in mijn grot zitten. Het is niet mogelijk om ze allemaal te tellen omdat tussen de stenen ruimtes zitten waar de vleermuizen achter kunnen kruipen. Gemiddeld tellen ze tussen de vijftien en twintig vleermuizen. Dat tellen doen we met drie personen en mag niet lager duren dan één uur, omdat anders de temperatuur oploopt (één persoon is 100 watt red.). Alle personen mogen ook geen deodorant of andere geurtjes ophebben, omdat die geur te lang in de tunnel blijft hangen."        

Welke soorten zijn er al waargenomen?
"Ikzelf kan het verschil in vleermuizen niet goed zien, maar de Vleermuizentelgroep weet exact welke soorten het zijn. Tijdens de tellingen van afgelopen jaren zijn de grootoorvleermuis, watervleermuis en de franjestaartvleermuis de soorten die het vaakst in grot worden waargenomen. In het verslag wat ik daarna ontvang staat ook vermeld wat de temperatuur en de luchtvochtigheid in de grot was tijdens de telling."

Wat kun je nog meer vertellen over vleermuizen?
"Vleermuizen zijn echte nachtdieren. Ze kunnen met hun scherpe tandjes bijten, maar doen dat alleen als ze zich bedreigd voelen. Tijdens het vliegen zenden ze 'ultrasone geluiden' uit die op een prooi weerkaatsen en weer opgevangen worden. Zo kan de vleermuis de afstand tot zijn prooi en omgeving inschatten en vliegt hij opmerkelijk veilig. Vleermuizen kunnen in een volledige donkere ruimte vliegen waar dunne draden gespannen zijn, zonder deze te raken. In tegenstelling wat vaak gedacht wordt, zijn vleermuizen niet blind. Tijdens hun winterslaap is hun lichaamstemperatuur maar net boven het vriespunt. Als een vleermuis tijdens zijn winterslaap vaker wakker wordt dan normaal, is het mogelijk dat hij de lente niet haalt, omdat het opwarmen hem te veel energie kost. Vleermuizen zijn de enige zoogdieren die kunnen vliegen. Nederland kent meer dan twintig soorten en ze voeden zich met insecten. Om te overleven moeten ze per nacht één kwart tot een derde van hun lichaamsgewicht aan insecten eten. Dat zijn per nacht 300 muggen, motjes of kevertjes, wat ongeveer één luciferdoosje vol is. Veel van deze insecten zijn schadelijk voor de land-, tuin- en bosbouw, dus levert de vleermuis bij de jacht een nuttige bijdrage en zijn ze streng beschermd in Nederland. Dat vleermuizen mensen aanvallen is een fabel, als ze een duikvlucht maken richting mensen dan is dat alleen om een insect te vangen."

Wat huist er nog meer in zo'n grot?
"In de grot zijn verschillende dieren waargenomen, zoals kikvorsen, water-salamanders, spinnen en vlinders. Aan het einde van de grot staat altijd een laagje grondwater, Dat zorgt voor de juiste luchtvochtigheid van ongeveer 90 procent en de binnentemperatuur moet in de winter plus zeven graden zijn. Enige tijd geleden ontdekte ik dat er een flink gat was gegraven de tuin. Ik dacht gelijk aan een das. Een kennis uit de buurt bracht mij in contact met Willy Tijssen van de Dassenwerkgroep Brabant. Hij bevestigde dat het van een das was. Toen we samen een kijkje gingen nemen in de vleermuizengrot rook ik direct een andere geur en zagen we dat er een groot gat was gegraven in een van de gangen. Rond dat gat waren zogenaamde 'mestputjes' gemaakt. Dat zijn kuiltjes die dassen gebruiken om in te poepen. Hierin lag verse uitwerpsel van een das. Via de beelden van een wildvideocamera kreeg ik de bevestiging dat ik bezoek heb gehad van een of meer dassen."

Zijn alle dieren in jouw natuurtuin welkom?
"Ja alle dieren zijn hier welkom, alleen heb ik de kippenren moeten aanpassen om de kippen te beschermen tegen de vos. In de zomer zitten honderden groene kikkers in mijn vijvers, die geven dan een kikkerconcert. Dat is o zo mooi om naar te luisteren. Met medewerking van Jan van de Tillaart van Uilenwerkgroep Uden/Veghel hebben we diverse kasten geplaatst, onder andere steenuil-, torenvalk- en vleermuiskasten, die bijna allemaal bewoond zijn. De ijsvogel is hier al twee keer uitgevlogen. In mijn tuin heb ik verder een bamboebos aangelegd, alsmede een hakhoutbosje, wat allemaal vruchtdragende boompjes/struiken zijn. Mijn oeverzwaluwmuur was de eerste keer niet zo'n succes, ik had hem gemaakt van zwarte grond. Vorig jaar had ik drieëntwintig gaatjes en plotseling waren ze allemaal weg, omdat de zwarte grond bleef inklinken. Nu zijn we alweer een jaar verder en komen ze hopelijk weer terug. Mijn kinderen, kleinkinderen en ik genieten van alle mooie plekjes in mijn hobby-natuurtuin Duifhuis."