Burgemeester herdenkt oorlogsslachtoffers

UDEN | Vanwege de coronacrisis kon er dit jaar geen openbare Dodenherdenking in onze gemeente plaatsvinden. Wel werden de oorlogsslachtoffers op 4 mei herdacht met een aangepast programma, zonder genodigden en ander publiek.

Burgemeester Hellegers hield naast het leggen van de kransen een toespraak vanuit de raadzaal. De 17-jarige Isa Hahn uit Uden droeg een gedicht voor, en trompettist Mark Nederhof speelde het taptoe-signaal. De gemeente hing vanaf zonsopgang tot zonsondergang de vlag halfstok.

Hieronder lees je de toespraak van de burgemeester.

Dames en heren,

Onze dodenherdenking, die jaarlijks op 4 mei plaats vindt bij de monumenten in Uden en Odiliapeel, is dit jaar totaal anders dan wij gewend zijn. Maar gelukkig kan het coronavirus ons niet belemmeren om ook dit jaar stil te staan bij oorlog en geweld. Wat een speciale herdenking zou moeten zijn 75 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog is nu, zoals het hele leven van de laatste maanden, een herdenking geworden via het beeldscherm. Dames en heren, jongens en meisjes, fijn dat jullie er ook op deze manier bij willen zijn. Mede namens de comités van Uden en Odiliapeel heet ik u van harte welkom.

In deze tijden van corona hoor ik wel eens om me heen dat deze periode van zoveel mogelijk thuis werken en blijven, deze periode van beperkingen op onze vrijheid, zoals we die al 75 jaar gewend zijn, soms ook als een periode van bezinning voelt. Dat het lijkt of je nu meer dan ooit beseft dat de vrijheid van leven en bewegen lang niet zo vanzelfsprekend is als we altijd gedacht hebben, dat je zelf niet altijd aan het roer staat van de manier waarop je je eigen leven inricht of vorm wil geven. En dat het leven zo maar ineens bedreigd wordt, zomaar sneller voorbij zou kunnen zijn dan je denkt.

Dames en heren, maar toch… de beperkingen op onze vrijheid van nu zijn maar heel betrekkelijk als we dat vergelijken met de beperkingen van al die mensen, die de Tweede Wereldoorlog nog bewust meegemaakt hebben, of al die mensen, die ook vandaag de dag in delen van de wereld leiden onder onderdrukking en geweld. Onze veiligheid is gegarandeerd, onze vrijheid lijkt beperkt, maar is gelukkig in onze democratische rechtsstaat volop aanwezig.
Daarom kunnen we vandaag, zei het op een alternatieve manier, volop stil staan bij, gevoelens uiten over, eer betrachten aan, al die mensen die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen of omgekomen zijn in oorlogssituaties en bij vredesoperaties na de Tweede Wereldoorlog. Daarmee geven we ook vandaag opnieuw aandacht aan onze vrijheid en aan alle mensen die zijn omgekomen in de strijd voor onze vrijheid.

Dames en heren, wellicht voelt u zich in deze periode, tijdens deze intelligente lockdown, wel eens 'opgesloten' in uw eigen huis en in de beperkte vrijheid die daarmee gepaard gaat. Maar laten we dan toch vooral denken aan al die mensen, die opgesloten werden in vreselijke concentratiekampen, waar de meest onmenselijke situaties werkelijkheid werden. Laten we denken aan mensen die vanwege hun ras of afkomst moesten onderduiken, met nauwelijks eten op voorraad. Laten we denken aan al die mensen, die bereid waren hun leven in de waagschaal te stellen in de strijd tegen de bezetter, laten we denken aan al die mensen die onder extreme omstandigheden streden voor onze vrijheid. Wat stelt deze lockdown, de opgelegde maatregelen van nu, dan nog voor in vergelijking met die tijd?

Ik hoop dat u vandaag de tijd neemt om te beseffen in wat voor wereld we nu mogen en kunnen leven. Laten we daar niet alleen vandaag bij stil staan, maar ook op andere momenten aan blijven denken. Onvrijheid, geweld, discriminatie, 75 jaar na de bevrijding is het nog steeds onder ons. Laten we ons ook vandaag de dag blijven realiseren hoe erg het was. Hoe net als in heel Europa ook het relatief rustige dorp Uden in korte tijd veranderde in een onveilige plek. Laten we blijven denken aan

•  De Nederlandse Joden, Sinti en Roma die werden vermoord in concentratiekampen.
• De burgers die omkwamen bij bombardementen, door de hongerwinter of verzet tegen de bezetter.
• De mensen die als gevolg van de Japanse bezetting omkwamen in de kampen in onder andere Nederlands-Indië.
• De militairen die omkwamen bij vredesmissies of –oefeningen.

We proberen de herinnering aan hen levend te houden, zodat we ons bewust blijven van het belang van wereldvrede. De offers van de slachtoffers vormen de basis voor de vrede waarin wij nu kunnen leven. En meer dan ooit realiseren we ons nu zeker dat leven in vrijheid niet een vanzelfsprekendheid is. Steeds minder mensen kunnen getuigen over die afschuwelijke periode van de Tweede Wereldoorlog. Er groeit nu een generatie op die geen familielid of kennis meer heeft die direct betrokken is geweest bij de strijd voor de vrijheid die wij vandaag de dag kennen. Het is aan ons allen de taak om de vrijheid levend te houden. We mogen niet vergeten, maar moeten herdenken en vieren, zodat het bewaken van het grote goed van leven in vrijheid ook door de volgende generaties wordt overgenomen. En jullie, jongens en meisjes, die naar deze herdenking kijken en luisteren, wil ik vooral vragen samen met ons die fakkel van de vrijheid mee en over te dragen.

Dames en heren, met een groep collega burgemeesters heb ik eerder dit jaar Het Verscholen Dorp bezocht. Het verscholen dorp, ook wel het Geheime dorp genoemd, werd in de oorlogsjaren opgericht en bestond uit negen hutten in een dicht stuk bos tussen Nunspeet en Vierhouten op de Veluwe. Verscholen in de bossen en deels onder de grond bood het dorp gedurende anderhalf jaar onderdak aan wisselend 80 tot 100 Joden, onderduikers en mensen uit het verzet. De gemeenschap stelde hen in staat daar te wonen en onder primitieve omstandigheden te leven. Want, dames en heren, alles was natuurlijk beter dan door de bezetter gearresteerd en naar concentratiekampen gezonden te worden. Honderden personen zijn uit de handen van de bezetter gebleven dankzij dit initiatief. Maar tegelijkertijd moesten acht Joden de ontdekking van het dorp door 2 SS'ers in oktober 1944 met de dood bekopen. Zij werden ter plekke geëxecuteerd.

Dames en heren, als je dan aan dat Verscholen dorp denkt, dan hebben wij vandaag geen enkele reden tot klagen. Bij het monument dat hieraan herinnert staat een gedicht van Ida Vos. Ida Vos was een Joods-Nederlandse schrijfster, die in de oorlog ondergedoken zat en in de naoorlogse periode veel moeite had de opgedane trauma's te verwerken. Zij gaf woorden aan haar gevoelens in de vorm van gedichten, waarvan het gedicht bij Het Verscholen Dorp er één is. Met dat gedicht, 'Wees stil', wil ik afsluiten:

Wees stil, want niemand mag je horen
Wees stil,
Ondergedoken kind
Je naam je huis
Heb je verloren
Zorg dat men niet
Je lichaam vindt.