Udense Efie maakt documentaire over voormalig Joegoslavië: ‘Bosnië voelt als mijn tweede thuis’

UDEN | Ze reisde door een groot gedeelte van de Balkan, met camera en een hoop vragen. De Udense Efie Derksen maakte samen met een klein gezelschap een documentaire over de folklore uit voormalig Joegoslavië: My Borrowed Heritage.

door Temmie van Uden

Nederlandse folklore. Eerlijk zeggen, je denkt aan de klompendans. Misschien de Volendamse klederdracht? De verdere folklore in Nederland is een beetje in de vergetelheid geraakt. Maar er zijn landen waar die folklore nog leeft, zoals in voormalig Joegoslavië. Toch? Het was die folklore waar Efie aan verknocht raakte, maar waar ze zich een paar jaar geleden toch ook zorgen over begon te maken. “Ik kreeg de folklore uit de Balkan met de paplepel ingegoten”, vertelt ze. “Mijn ouders, die overigens allebei gewoon uit Nederland komen, hebben een grote liefde voor muziek en dans uit de Balkan. Ze leerden elkaar kennen op een folkloristisch dansfestival in Hongarije. Mijn vader speelde accordeon, en mijn moeder danste. Ik ben dus echt opgegroeid met de muziek, en zo werd het ook mijn passie.” Ze ging haar moeder achterna en begon met dansen, iets wat ze nog altijd doet. “In 2017 ging ik voor drie maanden naar Bosnië, waar ik me aansloot bij het folklorisch ensemble Veselin Maslesa. We oefenden drie tot vier keer in de week. Ik had de tijd van mijn leven. Dit wilde ik ook aan de rest van de wereld laten zien. Voormalig Joegoslavië wordt vooral herinnerd door de oorlogen en heftige tijden, maar de landen hebben zo’n rijke cultuur, wat ook langzaam aan het verdwijnen is. Dat was het moment waarop het idee ontstond om dit in beeld te brengen, zodat ik het kon vastleggen voor het te laat is.” Een idee dat in 2019 werkelijkheid werd: Efie ging een documentaire maken. “Ik had een crowdfunding opgezet om dit alles te kunnen financieren, en de juiste mensen bij elkaar gezocht: mijn vader was de geluidstechnicus, ik nam een net afgestudeerde regisseuse in de arm en een net afgestudeerde cameravrouw mee, en speelde zelf voor producent. Dit is normaal gesproken helemaal niet mijn tak van sport, dus ik ging onervaren op pad. Ik heb ontzettend veel geleerd en ondanks dat we heel erg veel zelf hebben moeten doen, is het echt een professionele docu geworden, mede ook dankzij mijn editor.”

Toekomst
Efie maakte er een eigen onderzoek van, waarin ze zich echt focuste op hoe de toekomst van de folklore in voormalig Joegoslavië eruit zou zien. “Over vijftig jaar is het misschien niet meer mogelijk om deze documentaire te maken. Nu ik de folkloristische wereld om me heen zie veranderen, ben ik ook benieuwd hoe de toekomst eruit ziet voor ‘mijn geleend erfgoed’. Zullen de traditionele manieren volledig verdwijnen? Zijn er nieuwe manieren waarop de jeugd experimenteert? Wat kunnen we doen om de authentieke folklore levend te houden?” Op zoek naar die antwoorden spreekt Efie met de meest diverse mensen en komt ze terecht op de meest diverse plekken. “Uitgestorven dorpjes, een man die een traditioneel, handgemaakt instrument maakt, Servische inwoners die dansen in traditionele kleding. We hebben het allemaal prachtig in beeld gebracht.”

Tweede thuis
Maar wat is nou datgene wat het folklorische dansen, die oude cultuur, zo mooi maakt voor haar? “Het dansen vind ik zo mooi omdat dat heel erg verbindt. Je danst in kringen, houdt elkaar vast en krijg echt een samenhorigheidsgevoel. De liedjes worden gespeeld vanuit het hart. De klederdrachten zijn prachtig. Het is gewoon bijzonder.” Bosnië voelt voor de Udense dan ook echt als een tweede thuis. “Daar ligt mijn hart. Ik heb er zoveel lieve, leuke mensen leren kennen die als familie voelen. Nu mis ik het ook heel erg, ik ben er door het coronavirus helaas al meer dan een jaar niet geweest.”

Première
Op dit moment worden de laatste puntjes voor de documentaire nog op de i gezet. “We zijn nog bezig met details. Mijn vader met geluidsbewerking, de editor met lichtbewerking en ik met ondertitels, maar dat zijn wel echt de laatste dingetjes.” Ze wil de première graag in Bosnië doen. “Het voelt als een ode aan de cultuur en de mensen daar. Het is alsof ik ze met deze documentaire een soort van cadeau kan geven.” Door het coronavirus is het nog lastig te zeggen wanneer de documentaire in première gaat. Maar ook in Nederland zullen we de beelden kunnen bewonderen als het weer mag. “Ik hoop dat ik mensen met deze documentaire inspireer om meer aandacht te hebben voor het culturele erfgoed. In landen als Bosnië en Servië, maar ook Nederland. Want ook hier hebben we prachtige klederdrachten. Daar zouden we meer naar mogen kijken.” Ben je nieuwsgierig geworden of heb je vragen? Neem dan een kijkje op de Facebook- en Instagrampagina My Borrowed Heritage, of stuur een mailtje naar Efie: efiederksen@gmail.com.