Museum Krona: Dalí. Bijbel, Surrealisme en Games

UDEN | Museum Krona komt deze zomer met een bijzondere expositie van een nog onbekende kant van de Spaanse kunstenaar Salvador Dalí. Velen kennen Dalí als surrealist, maar weinigen weten dat Dalí ook vakman was in grafiek en illustratie. Museum Krona laat, voor het eerst in Nederland, 105 proefdrukken van Bijbelillustraties zien, aangevuld met de serie ‘Moïse et le Monothéisme’. De Bijbel- en Mosesserie zijn beschikbaar gesteld door kunstverzamelaar Richard H. Mayer uit Bamberg. De expositie is van 4 juni tot en met 23 oktober te zien.

door Ankh van Burk

Salvador Dalí (1904-1989) was een veelzijdig kunstenaar die zich moeiteloos bewoog tussen uiteenlopende disciplines als mode, film, schilderkunst, decorontwerp, grafiek en illustratie. Daarbij bleven zijn onderwerpen raadselachtig, waarvoor hij dikwijls een beroep deed op zijn onderbewuste, zijn dromen. In 1948 wordt Dalí praktiserend katholiek en leest de Bijbel, wel als Dalí, namelijk dat hij de verhalen verbindt met het onderbewuste. Hij evoceert eerder dan dat hij registreert. Staat bij Marc Chagall de mens en zijn liefdevolle relatie tot God centraal, Dalí verbeeldt de Bijbel als een heilsgeschiedenis, als een eeuwigdurende strijd tussen goed en kwaad, in kleur.

Expressief
Wouter Prins: “Bij Dalí is het niet zozeer de verbeelding van de figuren alleen, maar ook de uitwerking die de gebeurtenissen hebben op de mens. Het proces bijvoorbeeld van de kruisiging van Christus en de opstanding brengt Dalí naar binnen en hij laat zien hoe het leven uit Jezus wegvloeit met gebruik van intense kleuren. De opstanding van Jezus, het opnieuw tot leven wekken, brengt hij tot uitdrukking met de kleur blauw. De grootste verrassing van deze serie Bijbelillustraties zijn de expressiviteit en het meer realistische kleurgebruik.”

Andere visie
In 1973-1974 illustreert Dalí een Franstalige uitgave van het boek ‘Der Mann Moses und die monotheïstische Religion’ door Freud. Volgens Freud was Mozes, grondlegger van het joodse geloof zelf geen Jood, maar Egyptenaar. Het monotheïsme dat hij het volk Israël bracht, zou hij hebben overgenomen van Farao Achnaton, die de Egyptische godenwereld terugbracht tot een God, Aton. Om de illustraties van Dalí te kunnen duiden, moet men dus de visie van Freud op Mozes volgen en minder die van de Bijbel. Voor deze illustraties gebruikt Dalí een uitzonderlijke techniek. Eerst schildert hij vijf aquarellen, waarbij het centrum open wordt gelaten. Vervolgens worden de aquarellen in twee stukken verdeeld en met een lithografische techniek gedrukt. Daarna graveert Dalí in het hart van de tien litho’s met een stift zwarte lijnmotieven. Tenslotte worden de voorstellingen gedrukt op een ondergrond van lamsleer.
Museum Krona zocht een verbinding tussen de wereld van Dalí en hedendaagse kunst en vond die in videogames.
De meest interessante ontwikkelingen lijken momenteel in de videogamewereld plaats te vinden. Met tien games, eenvoudig te spelen of te bekijken, waarvan een via 3-D bril. De werelden van Dalí en die van de videogames worden in de bovenzaal met elkaar verbonden in een animatie van Wim Trompert.