Ook gesloten scholen tijdens Tweede Wereldoorlog

UDEN | De huidige schoolsluiting vanwege de covidpandemie doet veel ouderen herinneren aan de Tweede Wereldoorlog, toen er ook geen onderwijs gegeven kon worden. Incidenteel kwam dat al voor in de beginjaren van de oorlog, bijvoorbeeld omdat een schoolgebouw werd gevorderd, maar vooral in de jaren 1944-1945 was onderwijs op grote schaal niet mogelijk, omdat bij gebrek aan brandstof het schoolgebouw niet verwarmd kon worden. Jacob Dikken maakte het mee en vraagt zich nu af of uit die periode van noodgedwongen schoolsluiting lering is getrokken.

door Ankh van Burk

Jacob Dikken (87) zat in het laatste jaar van de oorlog in de zesde klas van de lagere school in Zeist. “Ik heb dat jaar nauwelijks onderwijs gehad”, herinnert hij zich. “Het was niet alleen het gebrek aan brandstof, maar ook gebrek aan onderwijzend personeel, dat of ondergedoken zat of te werk gesteld was. Ook was er een gebrek aan leermiddelen en vervoer: leerlingen konden niet met de fiets naar school, want die waren er niet. Tel daarbij op dat kinderen ondervoed waren en bijna geen warme kleding meer hadden, wat ook een belemmering was om naar school te gaan.”

Diploma
Na de bevrijding hoefde Jacob het verloren schooljaar niet over te doen en kon hij meteen naar de HBS, waar het onderwijs nog gebrekkig was wegens personeels- en huisvestingsproblemen en een gebrek aan leermiddelen. “Mijn broer zat in het laatste oorlogsjaar in de vierde klas van de HBS. Mijn vader was blij, dat hij niet in de eindexamenklas zat, want leerlingen kregen zonder eindexamen hun diploma, in zijn ogen was zo’n diploma niets waard. Ik denk dat dat wel meeviel. Ik ken mensen die destijds het diploma ‘cadeau’ kregen, maar maatschappelijk niet mislukt zijn.”

Lering
Ondanks het feit, dat het onderwijs in deze tijd dankzij de digitale mogelijkheden, toch enigszins door kan gaan, is er toch de vrees voor veel leerlingen dat zij een achterstand oplopen. Jacob, die zelf een loopbaan in het onderwijs heeft gehad: “Voor louter kennisoverdracht kan digitaal onderwijs goed werken, maar voor het opdoen van vaardigheden geldt dat niet. Dat geldt voor vakken als muziek, creatieve vaardigheden en gymnastiek. En met name in het beroepsonderwijs valt een groot gat, omdat leerlingen geen stages kunnen lopen. De sociale interactie tussen leerlingen onderling ontbreekt nu ook en dat is ook nadelig.”
Jacob is er inmiddels van op de hoogte, dat demissionair onderwijsminister Slob met een soort deltaplan komt om de opgelopen achterstanden door de coronamaatregelen weg te werken.
Tegelijkertijd vraagt hij zich af of er na de Tweede Wereldoorlog onderzoek is gedaan naar de gevolgen van het ontbreken van onderwijs en of daar lering uit getrokken is. Jacob: “Ik verbaas me erover, dat ik daar niets over hoor of lees.”