Toon Verbakel (foto: Ankh van Burk)
Toon Verbakel (foto: Ankh van Burk)
IN GESPREK MET

'Het gebeurde vaak, dat een ingekwartierde luchtmachtmilitair niet meer terugkwam van zijn missie'

Human Interest 1.387 keer gelezen

UDEN | Deze week waarin we de doden van WOII herdenken en onze vrijheid vieren, vertelt Toon Verbakel over een stukje geschiedenis van de vliegbasis Volkel in het laatste half jaar van de oorlog, toen het zuiden al bevrijd was.

Wat was de functie van vliegbasis Volkel van oktober 1944 tot half april 1945?
"Vliegveld Volkel was in de oorlog een Duits vliegveld, maar werd in het eerste half jaar na de bevrijding van het zuiden intensief gebruikt door de Britse Royal Air Force. Al in de week van Market Garden kwamen Britse luchtmachtdeskundigen de bestaande vliegvelden Eindhoven en Volkel inspecteren. De vliegvelden werden na de bevrijding gevorderd, maar omdat zij in puin waren gebombardeerd, moest er veel gebeuren, met name aan de landingsbanen om de velden weer operationeel te maken. Ook Udense aannemers werden ingezet. Behalve herstelwerkzaamheden moesten er ook onderkomens komen voor de vliegers en het grondpersoneel. In Volkel landde eind september het eerste squadron, later gevolgd door andere squadrons. De squadrons werden vooral ingezet boven nog bezet Nederland, maar ook boven West-Duitsland om de grondtroepen van de geallieerden te ondersteunen. Met raketten en boordwapens vielen zij de vijand aan, zoals militaire transporten, spoorwegen en - bruggen , schepen, haveninstallaties, artillerieopstellingen en troepenconcentraties om de bewegingen van het vijandelijk leger te bemoeilijken."

Merkten de Udense burgers iets van de aanwezigheid van de Britten?
"Jazeker! In de gemeente Uden werden overal scholen, patronaatsgebouwen en kloosters gevorderd om de Britse militairen onder te brengen. Ook werden er bij veel particulieren militairen gehuisvest. Zo sliepen er 20 man op de zolder bij bakker Van Mill aan de Kapelstraat. De bevolking werkte over het algemeen goed mee: het waren immers onze bevrijders. Soms werd de inkwartiering wel als lastig ervaren, omdat de militairen op ongeregelde tijden 'thuiskwamen' en weer weggingen of, wanneer men net aan elkaar gewend was geraakt, de gasten weer overgeplaatst werden."

Ontstonden er over en weer contacten?
"Er ontstonden zelfs gezellige contacten tussen de Udense bevolking en de Britse militairen. Er werden cursussen Engels voor Udenaren gegeven en cursussen Nederlands voor de Britten of gemengde cursussen, die ook meer een gezellig gebeuren waren. Verder werden er uitgaansavonden, zoals dansavonden gehouden. Dat was vooral voor de jonge mensen erg leuk. De jonge mensen realiseerden zich echter niet, dat de ontmoeting op zo'n avond met een biertje erbij weleens de laatste kon zijn. Want het gebeurde vaak genoeg, dat de militair die 's avonds nog gezellig had zitten buurten de volgende dag niet meer van een missie terugkeerde. Men wist wel dat de kans op sneuvelen aanwezig was, maar men besefte de omvang van de verliezen niet, behalve als een militair in Uden of Odiliapeel begraven werd. De mensen wisten gewoon niet waar de militair gesneuveld was en dat was soms ver weg boven Hamburg bijvoorbeeld. De gesneuvelde militair werd daar begraven, soms in een tijdelijk graf om later op een officieel oorlogskerkhof herbegraven te worden."

Je hebt voor de Documentatiegroep Volkel de gegevens van de periode dat de R.A.F. op Volkel gestationeerd was in beeld gebracht. Hoe kwam je als niet-militair bij die groep terecht?
"Ik was als vrijwilliger al enige jaren betrokken bij het oorlogskerkhof in Uden. Van elke begraven militair op dat kerkhof heb ik de personalia, de plek waar zij gesneuveld zijn en de omstandigheden waaronder gedocumenteerd en eventueel ook de plek waar zij tijdelijk begraven zijn geweest. De Documentatiegroep raakte van mijn werk op de hoogte en vroeg mij daarom om voor hen onder andere de legering van de Britse militairen en hun operaties in kaart te brengen. Soortgelijke documentatie heb ik ook gemaakt van vliegveld Eindhoven en de kleinere vliegvelden die in 1944 nog zijn aangelegd, waaronder in Helmond, Schijndel, Mill en Heesch/Nistelrode."

Wat was je belangrijkste informatiebron?
"De Operations Record Books (O.R.B.) van de eenheden vormen de belangrijkste bron. Er zijn twee versies: een korte registratie van de vluchten en een uitgebreidere verslagversie. Die O.R.B.'s zijn door de Documentatiegroep aangekocht van de Nationale Archieven in Londen. In die O.R.B.'s staan allerlei gegevens, zoals wie de vlieger is, het type toestel en toestelnummer, de aard van de opdracht, waar het toestel is neergeschoten of anderszins is verongelukt, wat er met de vlieger is gebeurd. Krijgsgevangen gemaakt of gesneuveld, eventueel tijdelijk graf en definitieve begraafplaats, enz."

Geef eens een voorbeeld van zo'n registratie uit de O.R.B.
"Ik neem 29 december 1944 als voorbeeld. – F/O K. Watts R.A.A.F. (56 Sgdn. R.A.F.) Op gewapende verkenning naar het gebied Bremen-Minden-Osnabrück (D) met Tempest V, EJ522, US-F. Vloog deze missie met o.a. F/S L. Jackson. In luchtgevecht Fw-190's van III./JG54 neergeschoten zuidelijk van het Dümmermeer en daarbij gesneuveld. Als vermist geregistreerd en vermeld op de Runnymede Memorial – panel 258. In dit voorbeeld zie je dat er ook militairen als vermist geregistreerd staan, maar er is ook een militair, J.D. Ross, waarvan als laatste genoteerd is, dat hij na beschoten te zijn in de buurt van Paderborn met een parachute landde en wist te ontsnappen. Verdere gegevens ontbreken."

Ben je nog een bijzonder verhaal tegengekomen?
"Op 25 maart 1945 was W.A. Kalka uit het vliegtuig gesprongen en landde met zijn parachute tegenover Niftrik in de Maas. Ondanks heldhaftige pogingen van een 18-jarige vrouw uit Nijmegen verdronk de man. Tijdens haar reddingspoging werd de fiets van de vrouw gestolen. Als tegenprestatie kreeg zij van de Canadezen een andere fiets. W.A. Kalka is overigens in 1946 herbegraven op het Udense oorlogskerkhof – graf 6.F.8."

Wat is het belang van deze documentatie?
"Het is een belangrijk stuk geschiedschrijving van de vliegbasis Volkel en de luchtoorlog in Noordoost Noord-Brabant in het laatste half jaar van WOII en de belangrijke bijdrage die de Britten daaraan geleverd hebben."

Aantal omgekomen luchtmachtmilitairen in bovengenoemde periode: vliegend personeel 51, vermoord door Duitsers 2, grondpersoneel 8. Vermist 5, krijgsgevangen 45.

Toon Verbakel
Toon Verbakel (1931) werd geboren in Boerdonk, gemeente Erp. Hij werkte vanaf 1956 als administrateur van R.-K. L.T.S. Sint Eloy en vanaf 1964 als hoofd Centrale Administratie van deze L.T.S. en van alle katholieke scholen, die vanaf 1972 samengingen onder de Stichting Katholiek Onderwijs Uden. Op 1 april 1991 ging hij met pensioen. Hij raakte betrokken bij het Britse oorlogskerkhof en maakte een analyse van de gesneuvelden, die daar begraven liggen. In 2001 werd hij lid van de Documentatiegroep Volkel, waar hij een verslag maakte van de voorvallen van de Britse luchtmacht van september 1944 tot en met april 1945.

Stuur jouw foto
Mail de redactie
Meld een correctie

Uit de krant