'Zonder bestuiving dragen onze gewassen geen vruchten'

VOLKEL | Bijen. Niet iedereen kan de beestjes waarderen, maar Rien Smits uit Volkel is er iedere dag mee bezig. Hij is lid van Bijenhoudersvereniging St. Ambrosius Uden en houdt ook thuis bijen.

Hoe en wanneer ben je imker geworden?
"We waren zeven jaar getrouwd toen ik in 1979 via een cursus interesse kreeg in bijen houden. We woonden in de Leeuwstraat in Volkel toen ik mijn eerste twee bijenvolken kocht en dus imker werd. Onze tuin was heel groot en achterin stonden de bijenkasten. De buren hadden er geen last van. Later zijn we met onze vier kinderen verhuisd naar buurtschap Lankes in Volkel. Daar was meer ruimte voor de kasten en ik kon er bloemen- en plantenveldjes aanleggen."

Hoe hou je een bijenvolk bij elkaar?
"Het is heel belangrijk dat je voorkomt dat je bijen gaan zwermen. Daarom moet je regelmatig de natuurlijke vermeerderingswijze controleren en zo nodig ingrijpen. Daar zijn verschillende methodes voor. De meeste imkers uit onze vereniging houden het Buckfast ras. Om deze ras zo zuiver mogelijk te houden, wordt er ieder jaar in mei aan koninginnenteelt gedaan. Hiervoor halen we bij een licentiehouder raszuivere één dag oude larve die opgekweekt worden tot doppen. Deze doppen worden dan in de hoofdvolken of broedafleggers ingehangen en opgekweekt tot goede koninginnen. Een goede koningin kan best 3 jaar mee."

Hoeveel leden telt de Bijenhoudersvereniging St. Ambrosius Uden?
"We hebben nu 22 leden, die bijna allemaal bijen hebben. Lange tijd is het een mannenhobby geweest. Sinds de bijen in het nieuws zijn gekomen door massale sterfte, is de belangstelling groter geworden en hebben meer jongere en vrouwen interesse gekregen in deze hobby. Ook het aantal cursussen is flink uitgebreid."

Wat was de oorzaak van de massale sterfte bij de bijen?
"In 1983 is een klein insect Varroa, die oorspronkelijk uit Azië komt, met een bijenvolk naar Duitsland gekomen. Er was niet bekend dat die beestjes erbij zaten. Het beestje is 1,5 mm lang en heeft een ovalen schildje. Het beestje heeft zich razend snel verspreid over de hele wereld. Zo zijn ze ook in onze bijenkasten gekomen waarna vele volken verdwenen, vandaar dat het ook wel de verdwijnziekte werd genoemd. Er zijn gevallen bekend dat imkers na één winter 20 bijenvolken kwijt waren. Al heel snel was bekend dat de Varroa in de kasten zat, maar onduidelijk was dat de bijen daarvan dood gingen. Het heeft even geduurd voordat we wisten dat dit insect de oorzaak was. Voor de bestrijding willen we geen chemische middelen gebruiken. Een onschuldig mierenzuur in de kast laten verdampen bleek een goede oplossing. Daarmee gaan de Varroa insecten dood en de bijen niet. Er lagen soms wel tussen de 5 en 20 duizend mijten op de bodem van de kast. Op dit moment is er een ontwikkeling gaande om te proberen de bijen resistent te maken voor de Varroa."

Hoeveel tijd per dag besteed je aan de bijen?
"In de winter hoef ik er niet veel aan te doen, dan ben ik bezig in de schuur om de ramen schoon te maken of nieuwe te maken. In de zomer moet de volken weer groeien. Ze zitten nu op tien ramen, dat is een houten frame van 15 x 30 cm. Daar bouwen ze de cellen in van bijenwas. Hierin worden de eitjes gelegd om jonge bijen te maken en ze bewaren de honing erin. Als het volk gegroeid is breng ik het aantal ramen terug naar zestien ramen. De koningin zit tussen twee roosters op zes ramen waar ze niet door kan, maar de bijen wel. Ik moet wekelijks controleren of er doppen gemaakt zijn waar nieuwe koninginnen in zitten. Als ik dat niet goed doe gaan de bijen alsnog zwermen en dan ben ik een groot deel van mijn bijen kwijt. Dit doe ik altijd met beschermende kleding aan, zonder handschoenen. Een enkele keer ben ik gestoken."

Waaruit bestaat een bijenvolk?
"Een bijenvolk bestaat uit één koningin met heel veel werkbijen. Rond maart komen daar nog darren bij, die hebben ze later nodig om de koningin te bevruchten. In augustus worden de darren door de werkbijen uit de kas gegooid en doodgestoken. Eén bijenvolk telt tussen de 5 en 50.000 bijen, afhankelijk van het seizoen."

Wat is de belangrijkste taak van de bijen?
"De werksters, de bijen die van bloem tot bloem vliegen, verzamelen stuifmeel en nectar uit bloemen. Stuifmeel is voer voor de jongen. Nectar is brandstof voor de werkster zelf. Het overschot bewaart het volk in de vorm van honing. Het is een voorraad voor slechtere tijden. Als de temperatuur boven de 8 graden komt, beginnen de bijen aan de allerbelangrijkste taak het bestuiving van onze gewassen. Zonder deze bestuiving zouden onze gewassen geen vruchten kunnen dragen, zoals de appels, peren, en aardbeien. Als de honing uit de raten geslingerd wordt is hij meteen bruikbaar om te eten."

Zijn bijen agressief?
"Een bij en een hommel zullen nooit uit zichzelf gaan steken, pas als ze in het nauw komen steken ze. Een wesp is wat feller; zodra die wordt weggejaagd kan hij gaan steken. De angel van een wesp is glad en ze kunnen meerdere keren steken. De angel van een bij en van een hommel hebben weerhaakjes en die laat los als hij gestoken heeft. Hij gaat dan ook dood."

Wat moeten mensen doen als ze ergens een bijenzwerm zien hangen?
Als de bol eruit ziet als een bol van papier-maché, dan is het een wespennest, dat moet je dan melden bij de gemeente. Een bijenzwerm is een bol gevormd door bijen die hangen meestal in een boom. Vorig jaar werd ik gebeld door iemand die zei: "Er zitten bijen in mijn schoorsteen en de honing druipt door het plafond van de badkamer". De honing kwam via het ventilatiesysteem in de badkamer terecht. Helaas konden wij deze zwerm niet weghalen. Als dat wel mogelijk is, mag je iemand van Bijenhoudersvereniging St. Ambrosius Uden bellen. Het wegscheppen van een zwerm is interessant om te zien."

Info en aanmelden lidmaatschap: www.bijenhouders.nl of riensmits1@hotmail.com.