Kunstschilder Jan, een geboren Amsterdammer met een sociaal hart

UDEN | Jan Rison kwam in 1985 vanuit Amsterdam naar Uden en wist al snel zijn plekje te vinden in de Udense gemeenschap. Nu hij zijn woning moet gaan verlaten, vreest hij een beetje voor de toekomst.

door Henk Lunenburg

Hoe was het om op te groeien in de Jordaan?
“Ik heb in mijn jeugd nooit echte vrienden gehad, meestal was dat maar voor korte tijd. Ik leed aan thanatofobie, dan ben je bang voor de dood. Dat begon toen ik nog een kind was, en ik heb dit nu nog steeds. Als kind ben ik enige tijd opgenomen in een koloniehuis in Zandvoort. Op de lagere school was ik een wispelturig ventje dat vaak klappen kreeg van de meester of geprikt werd met een stok door de juffrouw. Dat gebeurde vaak in die tijd. Als je aan een kind van een Jordanees komt, dan haalt hij zijn kind van die school. Hierdoor ben ik drie keer gewisseld van school. Hobby’s had ik niet en sporten deed ik slechts één jaar. Na de lagere school ging ik werken bij de Venco dropfabriek. Verder leren was voor mij niet weggelegd.”

Zo jong al werken, hoe was dat?
“Werken in een dropfabriek, waar je tijdens het werk zoveel drop mocht eten als je lust, wie wil dat niet. Maar je mocht geen drop mee naar huis nemen. Dat werd gecontroleerd bij de prikklok. Brandde het lampje rood, dan werd je gefouilleerd. Als ze drop vonden, werd je ontslagen. Ik had daar iets op gevonden. Ik vulde een zakje met dropjes en met het touwtje liet ik door het wc-raampje naar beneden zakken buiten de poort. Na het werk ging ik het ophalen. Kinderen in de buurt hadden dit gezien en die jatten mijn dropjes. Na Venco heb ik bij verschillende bedrijven gewerkt, als zandstraler en sloper. Dat was zwaar werk maar dat vond ik niet erg. Als het werk me niet beviel of ik kon elders meer verdienen, dan was ik zo weg. Ik heb nooit ontslag gekregen maar zocht altijd zelf nieuw werk.”

Wanneer kreeg je interesse in kunst?
“Als kind zijnde tekende ik al veel, later ging ik meer de abstracte kant op. Een kunstopleiding heb ik nooit gevolgd. Daarna schilderde ik grote doeken, meestal met Afrikaanse motieven en gedachtes. In mijn kunst vond ik rust. Dat had ik echt nodig, ik was al vanaf mijn 16e chronisch depressief. Ik verzamel kunstobjecten die ik mooi vind, meestal is dat houtsnijwerk in Afrikaanse stijl. In en om ons huis staat zoveel dat het lijkt op een klein museum zonder toeschouwers.”

Waar leerde je Margaret kennen?
“Vrienden van mij gingen vaak naar De Pul en Cafe Gradje Heimeriks in Uden, en ze vroegen of ik eens mee ging. Daar leerde ik Margaret kennen. Ze woonde in Uden en werkte bij Iduna. In het weekend ging ik naar Margaret en huurde dan een kamer in hotel De Huifkar in de Bitswijk. Na 6 maanden verkering trouwden we en 5 jaar later is onze dochter geboren in Amsterdam. In de 14 jaar die we in Amsterdam gewoond hebben, tekende ik veel. Margaret borduurde spijkerjasjes en broeken, die ze verkocht op de Vrije Markt tijdens Koninginnedag op het Rokin. Amsterdam was aan het verloederen vonden wij, en daarom zijn we in 1985 naar Uden verhuisd. Daar heb ik eerst geprobeerd om werk te vinden als zandstraler, toen dat niet lukte ben ik vrij snel bij IBN begonnen. Ik hield van het zware werk in de bosbouw, het kappen van bomen en later het onderhouden van de fiets- en wandelpaden zoals het Slingerpad. Dat was echt mijn ding. In die tijd had ik vaak last van nervositeit.”

Je hebt veel voor Uden gedaan.
“Wij waren heel verbaasd dat de mensen in Uden moesten betalen voor een kraam als ze op Koninginnedag hun spulletjes wilde verkopen. In Amsterdam was dat gratis. Na een gesprek met de gemeente mocht ik een vrije markt organiseren met een kleedje op de grond en zonder te betalen. In 2 jaar tijd is dit uitgegroeid tot een van de grootse markten van de omgeving. 12 jaar heb ik dit met mijn vrouw georganiseerd. We hebben ook een praatgroep voor mensen met borderline opgericht, daar hebben wij ook mee te maken gehad. Bij GGZ stonden ze versteld dat we 45 ouders bij elkaar hadden gekregen. Met financiële steun van de provincie konden wij bijeenkomst organiseren en nodigden wij sprekers uit. 5 jaar later liep de belangstelling terug en zijn we ermee gestopt. Tijdens mijn politieke actie tegen het stemmen voor de gemeenteraad, werd ik door Man Bijt Hond gefilmd toen ik folders uitdeelde in het centrum. Op het werk sprong ik vaak op de bres voor collega’s. Ik zag dat er werd gewerkt met materialen die verboden waren, en zonder de voorgeschreven veilige werkkleding. Als lid van de ondernemingsraad schakelde ik dan de arbeidsinspectie in en schreef hierover diverse artikelen in het Brabants Dagblad. Op 63-jarige leeftijd kwam ik in de AOW. Samen met mijn vrouw hoopte ik nog vele jaren te kunnen genieten van onze oude dag, maar sinds eind maart is dat verleden tijd.”

Bedoel je de brief van Area over de sloop van jullie huis in 2023?
“Ja, deze brief sloeg in als een bom. Deze karakteristieke wijk ‘Wit Korea’ is in 1953 gebouwd voor de asociale mensen die een beetje moeilijk waren. Zij kwamen uit een gebied waar mede gezien de erbarmelijke levensomstandigheid nog wel eens geruzied werd. Deze huizen stonden ver van het centrum verscholen ‘tussen de rogge’. Vele jaren later is er veel bijgebouwd en is het een hechte buurt op het Hoevenseveld geworden. Wij wonen hier nu al 35 jaar met veel plezier. De meeste bewoners zijn op leeftijd en hoopten er tot hun dood te kunnen blijven wonen. De hele straat was verrast toen ze de brief van Area kregen. Area sinds 2017 dat ze onze huizen gingen renoveren en vorig jaar is de verwarming nog vernieuwd. Enkele bewoners hebben kort geleden flink geld uit gegeven om het huis van binnen op te knappen met nieuw stucwerk en een nieuwe keuken. Direct na de brief hebben we samen een protestbrief geschreven, die door 22 bewoners is ondertekend en aangeboden aan Area. Area zegt dat deze huizen niet meer voldoen aan de normen van deze tijd en daarom gesloopt moeten worden. Maar de echte waarheid is dat op deze grond veel meer huizen gebouwd kunnen worden. Wij mogen nu reageren op woningen die Area te huur aanbied. Die keuze is zeer klein en alles wat we nu hebben, veel ruimte, alles gelijkvloers, ruime tuin en lage huurprijs, zit er zeker niet tussen. Een hechte buurtschap wordt uit elkaar gerukt en iedereen wordt flink op onkosten gejaagd. Wie gaat ons helpen met inpakken, verhuizen en inrichten? We hebben hier slapeloze nachten over, hoe gaan we dit overleven?”

Cv Jan
Jan is in 1949 geboren in de Jordaan, vlakbij de Westertoren in Amsterdam. Hij heeft drie zussen. Zijn moeder was huisvrouw en zijn vader werkte in de bouw als steigerbouwer. Op 43-jarige leeftijd kwam zijn vader door een tragisch ongeval om het leven. Door de harde wind trok de lier van een hijskraan het bovenste deel van een stelling, terwijl de vader van Jan daarop stond.