Afbeelding
Foto: Ankh van Burk

Bijzondere expositie over betekenis boek in middeleeuwen in MRK

Kunst en cultuur 543 keer gelezen

UDEN | We leerden het vroeger allemaal in de geschiedenisles: de middeleeuwse mens kon niet lezen en schrijven, dat was voorbehouden aan de elite en kloosterlingen. In een artikel in de Volkskrant van 7 juli jl. werd dat nog beweerd. Toch zal op dit punt de geschiedenis herschreven moeten worden. Onderzoek heeft uitgewezen dat de laat-middeleeuwse mens, zeker in de steden, geletterd was. De expositie 'De Stad als Klooster' geeft een heel andere kijk op dit onderdeel van de geschiedenis.

door Ankh van Burk

De Stad als Klooster is opgezet in samenwerking met het onderzoeksproject Cities of Readers, dat met steun van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek NWO wordt uitgevoerd aan de Rijksuniversiteit Groningen. Door toedoen van de heer Frits Scholten, conservator bij het Rijksmuseum, tevens bestuurslid van het MRK wordt de expositie hier gehouden, omdat de entourage van een ommuurd en nog bewoond klooster zich uitstekend hiervoor leent. In het onderzoek wordt namelijk aangetoond dat het leven in en buiten de kloostermuren nauw met elkaar verweven was. Stadsbewoners lazen dezelfde religieuze boeken als kloosterlingen en wisselden hun werkzaamheden af met gebed en devotie op dezelfde gebedstijden als in het klooster. Geletterdheid was een voorwaarde om aan het maatschappelijk leven deel te nemen. Zelfs de eenvoudige handwerkslieden moesten hun administratie bijhouden en documenten kunnen lezen. Onderwijs was niet voorbehouden aan de rijken, voor de armen was er gratis onderwijs.

Overal boeken
Boeken waren overal te verkrijgen, zo laat een stadsplattegrond van Leiden zien. Boeken waren te raadplegen in kerken, kloosters en bibliotheken. Uit testamenten blijkt dat ook arme huishoudens boeken in huis hadden. Begijnen leenden boeken uit met een uitleenbriefje, want zij hadden de taak de boeken met zorg te bewaren en te beschermen. Tot nu toe wisten we ook niet beter, dan dat monniken boeken (over)schreven, een heel 'monnikenwerk', maar niets is minder waar: ook leken hielden zich hier mee bezig. Leken schonken ook boeken aan de kerk, zodat iedereen ze kon lezen. De scheidsmuren tussen stad, kerk en klooster waren poreus. Boeken werden ook op reis meegenomen in een buidel. Het enige buidelboek in een Nederlandse collectie is op deze expositie te zien. Het woonhuis werd in de late middeleeuwen steeds meer een religieuze ruimte. Bidden, lezen en het familieleven waren hier ook nauw met elkaar verweven. Behalve religieuze boeken waaruit gelezen en gebeden kon worden was het huis ook ingericht met een huisaltaar en religieuze kunstvoorwerpen zoals beelden en schilderijen. Opvallend is wel, dat de Heilige Familie in deze periode op schilderijen afgebeeld wordt in een huiselijk interieur. Het MRK is door deze tentoonstelling ook anders gaan kijken naar haar eigen beeldencollectie. Veel van de laat-middeleeuwse beelden blijken voorzien te zijn van een boek in de hand, op schoot of als buidel aan een riem. Deze beelden, evenals middeleeuwse boeken en handschriften, in bruikleen van Museum Meermanno en de Koninklijke Bibliotheek te Den Haag zijn te bewonderen in deze expositie. Nog te zien tot en met 28 januari 2019.

Stuur jouw foto
Mail de redactie
Meld een correctie

Uit de krant