'De Groene Middeleeuwen' in Museum Krona

UDEN | In onze huidige tijd van milieuvervuiling en klimaatverandering dringt zo langzamerhand het besef door, dat we duurzamer en 'groener' zullen moeten leven, willen we de aarde voor toekomstige generaties behouden. In de Middeleeuwen waren mensen veel meer verbonden met de natuur en geloofden zij zelfs dat God daarin overal aanwezig was. Planten dienden als voedsel, geneesmiddel en als verfstof. Museum Krona wijdt er een expositie aan en legt tevens de relatie met de kruidentuin, die naar Middeleeuws model is aangelegd.

door Ankh van Burk

"De aanleiding voor de tentoonstelling vormt het boek 'De Groene Middeleeuwen' – Duizend jaar gebruik van planten 600-1600, van onder andere Claudine Chavannes-Mazel", vertelt Wouter Prins, conservator. "Het is een studie over kruiden en planten, geloof en bijgeloof, wetenschap en kwakzalverij, gezondheid en eten. Met deze tentoonstelling leggen wij tevens het accent op de kruidentuin, waar veel planten die in de expositie genoemd zijn, ook voorkomen." Wouter vervolgt: "In de Middeleeuwen werd heel lang teruggegrepen op dezelfde kennis van auteurs uit de oudheid zoals de Griekse arts Dioscorides en het Herbarium van Platonicus. Ook de Bijbel verhaalt over de natuur, maar dan meer de symbolische betekenis daarvan. Denk aan de Boom des Levens of het mosterdzaadje. Pas in de tijd van Linnaeus werd er wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de plantenwereld." Handschriften en herbaria uit de 10e tot de 16e eeuw uit Nederlandse bibliotheken vormen de kern van de expositie. Daaronder zijn zeer kostbare exemplaren.

Mythische verhalen
In een zaal bijeen bevindt zich een zeer kostbaar boek over de schepping, dat van de edelman die het geld had om een dergelijk boek te laten vervaardigen. Een tweede boek is meer een gebruiksboek en is voorzien van eenvoudige tekeningen van planten met de beschrijving erbij en de toepassing ervan. Het is het boek van de monnik. Het derde boek is een getijdenboekje voor de stedeling om op reis de gebeden te kunnen opzeggen. Dit boekje is op elke bladzijde geïllustreerd met rijke plantenornamenten, die een relatie hebben met Maria. In vroeger tijden ontstonden rond sommige planten allerlei mythische verhalen. Een voorbeeld hiervan is de mandragoraplant, waarvan de wortel (alruinwortel) de gestalte heeft van een mens. Deze wortel kon onder andere gebruikt worden als verdovingsmiddel of men kon er duivels mee uitdrijven. De wortel zou dodelijk zijn bij het uitgraven, dus daarom zie je in boeken illustraties van de wortel die met een touw door een hond uit de grond wordt getrokken.

Wonderkruis
Op de expositie is ook het Wonderkruis van de Kruisheren te zien. Een kruis met daarin de figuur van Jezus van plantmateriaal. Het dateert uit 1500 en het verhaal gaat, dat de beeltenis van de gekruisigde Christus gegroeid is uit een uitgespuugde hostie. Vermoedelijk is het beeldje mogelijk gesneden uit alruinwortel. Bijzonder is ook de aanwezigheid van het originele beeld van Onze Lieve Vrouw ter Linde. Het is omgeven met allerlei zilveren voorwerpen die als dank voor een genezing aan het beeld werden geschonken.

Activiteiten
De expositie is te bezichtigen tot en met 1 september. Rondom de expositie worden workshops planten natekenen en werken met verfstoffen uit planten gegeven. Ook zijn er excursies naar andere kloostertuinen en is in het laatste weekend van de expositie de tuin van de Birgittinessen opengesteld. Kijk voor info op www.museumvoorreligieuzekunst.nl.